Ministerstwo Sprawiedliwości ogłosiło planowane zmiany w procedurach stosowania tymczasowego aresztowania. Celem jest eliminacja samoistnej przesłanki w postaci surowej grożącej kary jako podstawy do zastosowania tego środka zapobiegawczego. Wiceminister sprawiedliwości, Arkadiusz Myrcha, zapowiedział zmiany w kodeksie postępowania karnego, które mają na celu unowocześnienie i humanizację obowiązujących przepisów.
POLECAMY: W Polsce nagminne stosuje się tymczasowy areszt jakoś środek zapobiegawczy. W sprawie reaguje ONZ
Przepisy Ziobry do zmian
Zmiany będą dotyczyć m.in. art. 258 § 2 kpk, wprowadzonego za czasów Zbigniewa Ziobry, który pozwalał na zastosowanie tymczasowego aresztowania bez konieczności wykazywania realnej obawy matactwa czy ucieczki. Po wprowadzeniu tej regulacji liczba osób tymczasowo aresztowanych wzrosła dramatycznie – z około 5 tysięcy w latach 2015–2016 do prawie 9 tysięcy w roku 2020.
Nowe zasady przedłużania aresztu
Kolejną planowaną zmianą są zasady wyrażania zgody na przedłużenie stosowania tymczasowego aresztowania na kolejne trzy miesiące. Jak tłumaczy Myrcha, zgoda sądu będzie musiała być powiązana z planem śledztwa i osiągniętymi efektami, aby uniknąć formalnego przedłużania bez realnych działań.
Walka z aresztami wydobywczymi
Problemem, który Ministerstwo chce rozwiązać, są tzw. areszty wydobywcze, gdzie osadzonego przetrzymuje się licząc na zmianę stanowiska, na zasadzie „albo przyzna się do winy, albo wyda inne osoby”. W tym czasie nie przeprowadza się jednak żadnych czynności albo tylko pozorne działania, takie jak przesłuchanie tuż przed wysłaniem wniosku o kolejne przedłużenie aresztu.
Plan Śledztwa jako Warunek Przedłużenia Aresztu
Nowe przepisy mają uzależnić zgodę sądu na przedłużenie aresztu od zobowiązania prokuratury do przedstawienia planu czynności, z których sąd będzie rozliczał śledczych. Ma to motywować organy ścigania do efektywniejszej pracy i szybszego wnoszenia aktów oskarżenia.
Brak Limitu Czasowego dla Tymczasowego Aresztu
Ministerstwo nie zdecydowało się jednak na wprowadzenie maksymalnego czasu, przez jaki może być stosowane aresztowanie, mimo że na taką konieczność zwracał uwagę Trybunał Konstytucyjny. Rzecznik Praw Obywatelskich, prof. Marcin Wiącek, zaznacza, że wprowadzenie maksymalnego okresu tymczasowego aresztu mogłoby dyscyplinować prokuraturę. „Obywatel, który w końcu jest objęty domniemaniem niewinności, nie może ponosić konsekwencji zaniechań czy bierności ze strony prokuratury” – mówi RPO.
Statystyki aresztów długotrwałych
W ostatnich latach odnotowano wzrost liczby długotrwałych tymczasowych aresztów, które trwają ponad dwa lata. W latach 2013–2017 takich przypadków było od dwóch do siedmiu rocznie, podczas gdy w latach 2021–2022 było ich ponad 50. „Owszem, w ostatnich latach było ok. 50 długotrwałych tymczasowych aresztów powyżej dwóch lat, ale przy normalnie funkcjonującej prokuraturze takie sytuacje były sporadyczne” – wyjaśnia Myrcha.
Podsumowanie
Planowane zmiany w przepisach dotyczących tymczasowego aresztowania mają na celu humanizację procedur i zmniejszenie liczby przypadków bezpodstawnego przedłużania aresztów. Eliminacja samoistnej przesłanki surowej kary, wprowadzenie warunków przedłużania aresztu powiązanych z realnymi działaniami śledczymi oraz zwiększenie odpowiedzialności prokuratury mają przyczynić się do bardziej sprawiedliwego stosowania tego środka zapobiegawczego. Ministerstwo Sprawiedliwości dąży do unowocześnienia i zwiększenia efektywności systemu, jednocześnie chroniąc prawa obywateli i zapobiegając nadużyciom.
