Rzecznik Praw Obywatelskich (RPO) Marcin Wiącek wystąpił do ministra sprawiedliwości Adama Bodnara z wnioskiem o umożliwienie aplikantowi Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury (KSSiP) z obcym obywatelstwem objęcia stanowiska asesora prokuratorskiego. Sprawa dotyczy aplikantki, która nie może przyjąć propozycji objęcia tego stanowiska ze względu na posiadanie obywatelstwa Ukrainy.
POLECAMY: KGP rozważa możliwość zatrudniania Ukraińców, Gruzinów i Białorusinów do pełnienia służby
Tło sprawy
Aplikantka złożyła wniosek do prezydenta Ukrainy o zrzeczenie się obywatelstwa, ale pomimo upływu roku, wniosek ten nie został rozpatrzony. Ukrainka z uwagi na brak reakcji ze Ukrainy na jej podanie zwróciła się do Rzecznika Praw Obywatelskich o interwencję w sprawie niemożności przyjęcia propozycji objęcia stanowiska asesora prokuratorskiego z uwagi na posiadanie obywatelstwa Ukrainy. RPO Marcin Wiącek w odpowiedzi na jej prośbę o interwencję skierował pismo do ministra sprawiedliwości Adama Bodnara.
W obecnym stanie prawnym aplikant KSSiP po zdaniu egzaminu prokuratorskiego nie może przyjąć propozycji objęcia stanowiska asesora prokuratorskiego, jeśli posiada obywatelstwo państwa obcego. RPO uważa, że zakaz ten jest niezgodny z prawem dostępu do służby publicznej oraz z zasadą równości wobec prawa. Według komunikatu RPO:
“Zakaz posiadania obywatelstwa państwa obcego w tym kontekście jest niezgodny z prawem dostępu do służby publicznej i zasadą równości wobec prawa.”
RPO zwraca uwagę, że zakaz ten jest nie tylko niekonstytucyjny, ale również nieracjonalny, gdyż nie bierze pod uwagę faktu, że w wielu państwach zrzeczenie się obywatelstwa zależy od uznaniowej zgody głowy państwa, która nie jest związana żadnym terminem.
Aspekty prawne podnoszone przez RPO w ochronie Ukrainki
Biuro RPO wskazuje, że zgodnie z art. 4 ustawy o zmianie ustawy o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury, minister sprawiedliwości może wyrazić zgodę na objęcie przez aplikanta stanowiska asesorskiego, mimo posiadania obywatelstwa państwa obcego. Rzecznik zwraca się do ministra sprawiedliwości o potraktowanie pisma wnioskodawczyni jako wniosku w rozumieniu art. 4 ustawy z 10 grudnia 2020 r. oraz jego pozytywne rozpatrzenie. Pyta również, czy w Ministerstwie toczą się prace legislacyjne nad projektem uchylającym zakaz posiadania obywatelstwa państwa obcego przez aplikantów ubiegających się o stanowiska asesorskie, asesorów i sędziów.
Kontekst historyczny i społeczny
Adam Bodnar, były Rzecznik Praw Obywatelskich, jest potomkiem przesiedleńców w ramach operacji „Wisła”. Jako RPO bronił ukraińskich miejsc pamięci w Polsce, w tym pomników OUN-UPA, oraz tęczowych piątków w szkołach, promując idee antydyskryminacji i tolerancji. Otwarcie twierdził, że naród polski współuczestniczył w Holokauście.
POLECAMY: Adam Bodnar domaga się, aby Ukraińcy mogli głosować w wyborach samorządowych
Po zakończeniu kadencji RPO, Bodnar w 2022 roku zaproponował przyznanie obywatelom Ukrainy mieszkającym w Polsce biernego i czynnego prawa wyborczego w wyborach samorządowych. Uzasadniał to tym, że Ukraińcy żyją w polskim społeczeństwie, korzystają z usług publicznych i płacą podatki. Politycy Konfederacji krytycznie odniesli się do tej propozycji, nazywając ją “odlotem”. Bodnar już w 2018 roku opowiadał się za przyznaniem praw mniejszościowych imigrantom z Ukrainy.
