W Komisji Kodyfikacyjnej Ustroju Sądownictwa i Prokuratury trwają intensywne prace nad uregulowaniem statusu neosędziów, czyli sędziów mianowanych przez neoKRS. Jest to kwestia wywołująca liczne dyskusje i różnice zdań, szczególnie w kontekście asesorów sądowych.
Prace nad projektem ustawy
Projekt dotyczący statusu neosędziów ma być gotowy jesienią. Jak podkreśla przewodniczący Komisji Kodyfikacyjnej sędzia, prof. Krystian Markiewicz, projekt ten ma na celu systemowe uregulowanie kwestii uchwał neoKRS dotyczących nominacji sędziowskich. Sędzia Markiewicz zaznacza, że niezależnie od jakości sędziego, jego nominacja jest wadliwa ze względu na organ, który brał udział w procedurze powołania.
„Nie ma znaczenia, czy sędzia, który awansował, jest dobry, zły, bardziej, czy mniej się zasłużył. Po prostu: jest powołany wadliwie ze względu na organ, który brał udział w tej procedurze. Ustawa powinna to odwrócić. To jest najważniejsze” – mówi prof. Markiewicz. Dodaje również, że osoby te powinny mieć możliwość udziału w nowych konkursach oraz możliwość odwołania od ewentualnej negatywnej decyzji nowej KRS do niezależnego sądu.
Kontrowersje wokół Asesorów
Sytuacja młodych sędziów po asesurze i asesorów w sądach powszechnych jest według zapowiedzi stabilna. Inaczej jednak wygląda sytuacja asesorów w sądach administracyjnych, gdzie rozważane jest powtórzenie asesorskich konkursów. Problem ten zasygnalizowała sędzia Aleksandra Wrzesińska-Nowacka, prezes Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Sędziów Sądów Administracyjnych, podczas spotkania w Okręgowej Radzie Adwokackiej w Warszawie.
Różnice między sądownictwem powszechnym a administracyjnym
W sądach powszechnych proces powołania asesora wymaga ukończenia aplikacji w Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury oraz zdania egzaminu sędziowskiego. KRS ma tutaj jedynie możliwość złożenia sprzeciwu wobec mianowania kandydata, co zdarza się bardzo rzadko. Natomiast w sądach administracyjnych, asesorów powołuje prezydent na wniosek KRS, na okres pięciu lat. Procedura ta jest bardziej skomplikowana i wymaga obwieszczenia o wolnych stanowiskach oraz oceny kwalifikacji kandydatów przez Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego i KRS.
Pierwsze orzeczenia sądu
Już pojawiły się pierwsze orzeczenia kwestionujące status neo-sędziów. Sąd Okręgowy w Słupsku zakwestionował status sędziego sądu rejonowego, który został asesorem i następnie sędzią po 2018 r. Sąd przychylił się do zażalenia obrońcy podejrzanego na postanowienie dotyczące przedłużenia aresztu, uznając, że istnieje bezwzględna przyczyna odwoławcza w postaci nienależytej obsady sądu.
„Sam udział w procedurze powołania sędziego Krajowej Rady Sądownictwa ukształtowanej na podstawie przywołanej ustawy z 8 grudnia 2017 roku jest wystarczający do naruszenia tego standardu; bez konieczności badania i ustalania ewentualnego upływu, jaki miałby w jednostkowej, każdej sprawie” – uzasadnił sąd. Podkreślił również, że państwo ma obowiązek zagwarantowania prawa do sądu, a wszelkie wątpliwości co do spełniania wymogów przez sąd mogą naruszać to prawo i pewność prawa.
Podsumowanie
Problematyka statusu neosędziów jest złożona i wywołuje liczne kontrowersje. Prace Komisji Kodyfikacyjnej mają na celu rozwiązanie tych kwestii w sposób systemowy i sprawiedliwy. Jednakże, różnice między procedurami w sądach powszechnych i administracyjnych oraz pierwsze orzeczenia sądów kwestionujące status neosędziów pokazują, że problem jest głębszy i wymaga szczegółowej analizy oraz rozważenia różnych aspektów prawnych.
