Sąd Najwyższy w precedensowym orzeczeniu z dnia 3 kwietnia 2024 r. zdecydował, że byli właściciele nieruchomości lub innych rzeczy, które utracili na skutek zasiedzenia, mają prawo domagać się wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z tych rzeczy przez okres poprzedzający zasiedzenie. To istotna zmiana w dotychczasowej interpretacji prawa, która otwiera drzwi do dochodzenia roszczeń przez właścicieli, którzy do tej pory byli pozbawieni takich możliwości.
Dotychczasowe orzecznictwo a nowe podejście
Przed orzeczeniem z 2024 roku, linia orzecznicza Sądu Najwyższego była jasna – właściciel, który utracił swoją nieruchomość na skutek zasiedzenia, nie mógł domagać się wynagrodzenia za okres, w którym inna osoba korzystała z jego mienia przed zasiedzeniem. Tę interpretację potwierdzała uchwała Sądu Najwyższego z 30 listopada 2016 r. (sygn. akt III CZP 77/16), która stanowiła, że zasiedzenie jest pierwotnym sposobem nabycia własności, a nabywca nie jest zobowiązany do wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z rzeczy przed zasiedzeniem.
Jednak postanowienie Sądu Najwyższego z 3 lutego 2022 r. (sygn. akt II CSKP 371/22) otworzyło drzwi do zmiany tej interpretacji. Sąd argumentował, że choć nabycie własności w drodze zasiedzenia ma charakter pierwotny, to nie oznacza to wygaśnięcia wszystkich uprawnień byłego właściciela związanych z rzeczą.
Argumentacja Sądu Najwyższego
Sąd Najwyższy wskazał, że zasiedzenie jest formą sankcji dla właściciela za brak należytego wykonywania swoich uprawnień. Niemniej jednak, brak jest podstaw prawnych, aby zasiedzenie prowadziło do wygaśnięcia roszczeń byłego właściciela z tytułu wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z rzeczy przed zasiedzeniem.
W uzasadnieniu swojego orzeczenia SN zauważył, że jeśli były właściciel wniósłby powództwo o wynagrodzenie przed upływem okresu zasiedzenia, miałby prawo do uzyskania odszkodowania. W związku z tym nie ma podstaw, aby wbrew konstytucyjnym zasadom równości wobec prawa, stawiać go w gorszej sytuacji tylko dlatego, że doszło do zasiedzenia.
Przełomowe orzeczenie: III CZP 103/22
To nowe podejście zostało ostatecznie potwierdzone przez uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego (III CZP 103/22). W wyniku tego orzeczenia byli właściciele nieruchomości mogą teraz dochodzić wynagrodzenia za korzystanie z ich mienia w okresie przed zasiedzeniem, co do tej pory było niemożliwe.
Praktyczne konsekwencje dla byłych właścicieli
Nowa linia orzecznicza ma ogromne znaczenie dla właścicieli, którzy utracili swoje nieruchomości na skutek zasiedzenia. Mogą oni teraz wnosić roszczenia o wynagrodzenie za okres, w którym nieruchomość była bezprawnie użytkowana przez osobę, która później stała się jej właścicielem w drodze zasiedzenia. To odwrócenie dotychczasowej interpretacji prawa pozwala byłym właścicielom na odzyskanie części strat finansowych poniesionych w wyniku zasiedzenia ich mienia.
Przykład: Sprawa uniwersytetu z 2022 roku
Jednym z przykładów, który doprowadził do zmiany interpretacji, była sprawa z 2022 roku dotycząca nieruchomości należącej do jednego z polskich uniwersytetów. Uniwersytet domagał się wynagrodzenia w wysokości 270 tys. zł za bezumowne korzystanie z jego nieruchomości przez 10 lat oraz zwrotu 30 tys. zł z tytułu pożytków pobranych z nieruchomości przez ten czas. Sąd rejonowy stwierdził, że z dniem 1 października 2005 roku część nieruchomości stała się własnością innych podmiotów na skutek zasiedzenia. Jednak sądy dwóch instancji wydały niekorzystne dla uniwersytetu wyroki, opierając się na przepisach art. 224 i 225 Kodeksu cywilnego, które wykluczają wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z rzeczy przez samoistnego posiadacza przed wytoczeniem powództwa o wydanie rzeczy.
Teraz, w wyniku najnowszego orzeczenia SN, takie roszczenia mogą zostać uznane, co stanowi ogromny przełom w polskim porządku prawnym.
Podsumowanie
Najświeższe orzeczenie Sądu Najwyższego z kwietnia 2024 roku przynosi nową nadzieję byłym właścicielom nieruchomości, którzy utracili swoje prawa własności na skutek zasiedzenia. Zmieniając dotychczasowe podejście do roszczeń z tytułu bezumownego korzystania z rzeczy, Sąd Najwyższy otworzył drzwi do uzyskania rekompensaty finansowej za okres przed zasiedzeniem. Dla wielu osób może to oznaczać możliwość odzyskania części poniesionych strat i bardziej sprawiedliwe rozwiązanie sytuacji, w której znaleźli się nie z własnej winy.
Informacje zawarte na stronie stanowią opis stanu prawnego na dzień publikacji i nie są poradą prawną w indywidualnej sprawie. Stan prawny od opublikowania może ulec zmianie. Kancelaria nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie wpisu w celu rozwiązania problemów prawnych.
Masz pytania lub potrzebujesz pomocy – zapraszamy do kontaktu!
