W czwartek, 29 sierpnia, Państwowa Komisja Wyborcza (PKW) podjęła decyzję o odrzuceniu sprawozdania finansowego Prawa i Sprawiedliwości (PiS) z zeszłorocznych wyborów parlamentarnych. Decyzja ta wywołała falę komentarzy i spekulacji, a sam PiS zapowiedział złożenie odwołania do Sądu Najwyższego. Ostateczny werdykt w tej sprawie pozostaje niepewny, zwłaszcza w kontekście kontrowersji związanych z Izbą Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych, która będzie rozstrzygać sprawę. Sprawa ta ma daleko idące implikacje dla polskiego systemu wyborczego i praworządności w kraju.
POLECAMY: PKW odrzuciła sprawozdanie PiS. Kaczyński bez dotacji budżetowych
PKW odrzuca sprawozdanie finansowe PiS: Decyzja bez precedensu
Decyzja PKW o odrzuceniu sprawozdania finansowego PiS oznacza najwyższą karę finansową w historii polskiej polityki. Premier Mateusz Morawiecki szybko zareagował, zapowiadając, że partia nie zgadza się z tą decyzją i zamierza odwołać się do Sądu Najwyższego. Prawo to przysługuje każdej partii, która czuje się pokrzywdzona decyzją PKW.
POLECAMY: PiS pod lupą UODO – czy partia narusza przepisy RODO?
Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych: Źródło kontrowersji
O ile odwołanie PiS do Sądu Najwyższego wydaje się naturalnym krokiem, o tyle sprawa komplikuje się, gdy weźmiemy pod uwagę Izbę Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych. To właśnie ta izba będzie rozpatrywać odwołanie PiS. Izba ta powstała w wyniku reformy sądownictwa, która przeniosła odpowiedzialność za rozstrzyganie spraw publicznych z Izby Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych. Już od samego początku jej istnienie było krytykowane, co znalazło swoje odzwierciedlenie w grudniowym wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) z 2023 roku. Trybunał uznał, że funkcjonowanie Izby Kontroli Nadzwyczajnej jest niezgodne z prawem unijnym.
„To nie jest tylko kwestia oceny TSUE” – Adam Bodnar
Adam Bodnar, minister sprawiedliwości i Prokurator Generalny, zwrócił uwagę na poważne wątpliwości co do legalności orzeczeń wydawanych przez Izbę Kontroli Nadzwyczajnej. W rozmowie z Polskim Radiem podkreślił, że „orzeczenie może być dotknięte wadą ze względu na to, że mamy wątpliwości, czy to jest w ogóle sąd”. Problem nie sprowadza się wyłącznie do oceny dokonanej przez TSUE czy Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu. Bodnar wskazał, że nawet wewnątrz samej izby pojawiają się wątpliwości – trzech sędziów odmówiło orzekania, argumentując to nieuregulowanym statusem izby zgodnie z Konstytucją.
Wnioski dla ministra finansów
W tym kontekście Adam Bodnar zaapelował do ministra finansów o rozważenie konsekwencji orzeczeń wydawanych przez Izbę Kontroli Nadzwyczajnej. – Minister finansów powinien się bardzo poważnie zastanowić, jakie wnioski wyciągać z takiego orzeczenia, jeżeli takie orzeczenie będzie – stwierdził Bodnar. Ta uwaga sugeruje, że możliwe są istotne implikacje prawne i finansowe dla rządu w przypadku uznania odwołania PiS za nieważne.
Możliwy scenariusz: Nielegalna Izba Kontroli Sądu Najwyższego podtrzymuje decyzję PKW
Chociaż PiS zapowiada walkę o zmianę decyzji PKW, Adam Bodnar nie wyklucza scenariusza, w którym Sąd Najwyższy odrzuci odwołanie partii i potwierdzi orzeczenie PKW. Historia pokazuje, że w większości przypadków odwołania od decyzji PKW dotyczących sprawozdań finansowych partii były odrzucane. – Poczekajmy, zobaczymy. Może nie być problemu, bo Izba Kontroli Nadzwyczajnej może potwierdzić działalność PKW – stwierdził Bodnar, dodając, że taki scenariusz jest jak najbardziej możliwy.
Prawo i obowiązek kontroli PKW
W kontekście tej sprawy pojawiają się również głosy krytyki, że PKW przekroczyła swoje kompetencje, badając sprawozdanie finansowe PiS zbyt szeroko. Adam Bodnar zdecydowanie nie zgadza się z tą opinią. Podkreśla, że PKW miało nie tylko prawo, ale wręcz obowiązek przeprowadzić szczegółową kontrolę. – To jest sytuacja, gdzie nie można uznawać, że kontrola ze strony PKW jest tylko i wyłącznie formalna, że sprawdzamy tylko słupki i tabelki przedstawione przez komitety wyborcze. Trzeba sięgnąć do istoty sprawy – ocenił Bodnar.
Podsumowanie
Decyzja PKW o odrzuceniu sprawozdania finansowego PiS i możliwe odwołanie do Sądu Najwyższego stawiają polski system prawny przed kolejnym wyzwaniem. Kontrowersje wokół Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych oraz wyrok TSUE z 2023 roku wskazują na trudności związane z rozstrzygnięciem tej sprawy. Ostateczne rozstrzygnięcie może mieć dalekosiężne konsekwencje nie tylko dla PiS, ale także dla całego procesu wyborczego w Polsce.
