1 września 2024 roku w Rosji weszła w życie nowa ustawa, która wprowadza możliwość ubiegania się o tzw. „ideologiczny azyl”. Cudzoziemcy mogą teraz starać się o wizę pobytową na trzy lata, pod warunkiem, że deklarują podzielanie „tradycyjnych wartości duchowych i moralnych” propagowanych przez rosyjskie władze. Wprowadzenie tego prawa jest kolejnym krokiem Moskwy w kierunku umacniania swojego wizerunku jako obrońcy konserwatywnych wartości w obliczu rosnącego wpływu zachodnich ideologii, takich jak LGBT, feminizm czy ateizm.
Geneza nowego prawa
Ustawa o „ideologicznym azylu” została podpisana przez prezydenta Władimira Putina w sierpniu 2024 roku, ale zaczęła obowiązywać dopiero od 1 września. Inicjatywa tego typu była zapowiadana od wielu miesięcy, a rosyjskie władze przedstawiły ją jako odpowiedź na „upadek moralny” Zachodu. W oficjalnych komunikatach Moskwa odwołuje się do konieczności ochrony wartości, które według niej są zagrożone przez liberalne idee dominujące w krajach zachodnich.
Ministerstwo Spraw Zagranicznych Rosji zapowiedziało publikację listy krajów „niszczących tradycyjne wartości”. Obywatele tych państw będą mogli ubiegać się o wspomniany ideologiczny azyl. Lista ta ma objąć m.in. kraje Unii Europejskiej, Stany Zjednoczone oraz Kanadę. Warto jednak zauważyć, że ideologiczna wiza nie będzie dostępna dla obywateli państw, które według Rosji podzielają podobne wartości – przykładem mogą być Chiny, gdzie, według moskiewskich standardów, „konserwatywne” wartości są przestrzegane.
Warunki przyznania ideologicznego azylu
Nowe przepisy przewidują, że wiza pobytowa związana z „ideologicznym azylem” może być przyznana na okres trzech lat, z możliwością przedłużenia. Co ciekawe, w odróżnieniu od tradycyjnych procedur imigracyjnych, przyznanie tego typu wizy nie wymaga od obcokrajowca zdawania testów językowych ani kulturowych, które są zazwyczaj obowiązkowe przy ubieganiu się o pobyt długoterminowy w Rosji. Dla wielu cudzoziemców, którzy chcą uciec przed liberalnymi wartościami dominującymi w ich ojczyznach, jest to okazja do osiedlenia się w kraju, który w ich oczach broni tradycyjnych zasad.
Polityczne motywy i konsekwencje
Wprowadzenie „ideologicznego azylu” to nie tylko krok w kierunku budowania rosyjskiej tożsamości narodowej na fundamentach konserwatyzmu, ale także element szerszej strategii geopolitycznej Kremla. Rosja od lat stara się pozycjonować jako przeciwwaga dla liberalnego Zachodu, przedstawiając siebie jako obrońcę „prawdziwych” wartości. Jest to również sposób na zyskanie sympatii wśród grup społecznych w Europie i Ameryce Północnej, które odczuwają rozczarowanie wobec zmian kulturowych zachodzących w ich krajach.
Tego typu działania wpisują się w szerszy kontekst rosyjskiej polityki zagranicznej. Moskwa od lat próbuje wpływać na prawicowe i konserwatywne ruchy w Europie, prezentując siebie jako alternatywę wobec wartości promowanych przez Unię Europejską i NATO. Przykładem mogą być działania na rzecz wsparcia ruchów eurosceptycznych czy przeciwdziałanie rozszerzaniu praw mniejszości seksualnych w Europie Środkowej i Wschodniej.
Jednakże, krytycy tego prawa zauważają, że „ideologiczny azyl” może być kolejnym elementem propagandy Kremla, mającym na celu odwrócenie uwagi od wewnętrznych problemów Rosji. Na arenie międzynarodowej Kreml próbuje kreować wizerunek Rosji jako ostoi tradycyjnych wartości, jednocześnie ignorując kwestie takie jak korupcja, łamanie praw człowieka czy brak wolności słowa.
Podsumowanie
Nowe prawo o „ideologicznym azylu” to kolejne narzędzie, które ma pomóc Rosji w budowaniu swojej narracji jako obrońcy konserwatywnych wartości. Dla wielu cudzoziemców może to być atrakcyjna oferta, zwłaszcza dla tych, którzy szukają alternatywy wobec liberalnych zmian zachodzących na Zachodzie. Jednak wprowadzenie tego prawa budzi również wiele kontrowersji i pytań o prawdziwe intencje Kremla oraz potencjalne skutki dla międzynarodowych relacji Rosji.
Wartość tego prawa w praktyce będzie zależeć od sposobu jego wdrażania oraz zainteresowania ze strony cudzoziemców. Jednak już teraz można powiedzieć, że wprowadzenie „ideologicznego azylu” wpisuje się w szerszy kontekst rosyjskiej polityki zagranicznej, która od lat próbuje budować wizerunek Rosji jako alternatywy wobec wartości promowanych przez liberalny Zachód.
