Polska musi zapłacić ponad miliard złotych Australijczykom: Premier Tusk komentuje

Decyzja Międzynarodowego Trybunału Arbitrażowego nakazuje Polsce wypłatę odszkodowania w wysokości ponad miliard złotych na rzecz australijskiej spółki GreenX Metals. Sprawa dotyczy inwestycji, która miała miejsce w Polsce kilka lat temu, ale zakończyła się konfliktem prawnym. Premier Donald Tusk przyznał, że uniknięcie wypłaty odszkodowania jest obecnie mało prawdopodobne. Sprawa stała się jedną z najgłośniejszych porażek polskiego rządu na arenie międzynarodowej.

POLECAMY: Polska zapłaci austriackiej spółce ponad 2,24 mld złotych odszkodowania za niewybudowane kopalnie

Historia inwestycji: co poszło nie tak?

W 2016 roku australijska spółka GreenX Metals, wcześniej znana jako Prairie Mining, zainwestowała w Polsce, kupując złoże węgla w Lubelskim Zagłębiu Węglowym, gdzie planowano budowę kopalni Jan Karski, oraz złoże węgla kamiennego Dębieńsko w Górnośląskim Zagłębiu Węglowym. Inwestycja miała na celu rozwinięcie dwóch nowoczesnych kopalni, co przyniosłoby korzyści ekonomiczne nie tylko dla GreenX, ale także dla lokalnej społeczności i polskiej gospodarki.

Problemy zaczęły się w 2018 roku, kiedy Prairie Mining złożyło pozew przeciwko polskiemu Ministerstwu Środowiska za odmowę przedłużenia wyłącznego prawa do ubiegania się o koncesję na złoże Jan Karski. Sąd zakazał wówczas przyznania koncesji innym podmiotom, co miało zabezpieczyć interesy australijskiej firmy do czasu zakończenia postępowania. Jednak już w 2019 roku sąd apelacyjny odwołał to zabezpieczenie, otwierając drogę dla innych firm, takich jak Lubelski Węgiel Bogdanka, do starania się o koncesję na ten teren.

Roszczenia o odszkodowanie: gigantyczne koszty dla Polski

W czerwcu 2021 roku Australijczycy poinformowali o złożeniu pozwu przeciwko Polsce o odszkodowanie w wysokości 806 milionów funtów brytyjskich, co odpowiada około 4,2 miliarda złotych. GreenX Metals domagało się rekompensaty za koszty poniesione na inwestycję, utratę planowanych zysków oraz złamanie międzynarodowych umów inwestycyjnych.

Na początku października 2024 roku Międzynarodowy Trybunał Arbitrażowy ogłosił werdykt, przyznając GreenX odszkodowanie w wysokości 1,3 miliarda złotych, uwzględniając odsetki. Decyzja Trybunału wywołała burzę w Polsce, a premier Donald Tusk otwarcie skomentował sytuację, przyznając, że uniknięcie wypłaty odszkodowania wydaje się niemożliwe.

Reakcja premiera Donalda Tuska: „Sprawa jest beznadziejna”

Premier Tusk, komentując wyrok Trybunału, nie krył swojego rozczarowania i przyznał, że sprawa jest bardzo trudna. – „Sprawa jest dość beznadziejna, bo to przegrany arbitraż. Wydaje się mało prawdopodobne, by odejść od tego werdyktu arbitrażu,” stwierdził Tusk podczas konferencji prasowej. Podkreślił także, że cały proces prawny jest wynikiem zaniedbań poprzednich rządów, które doprowadziły do eskalacji konfliktu z inwestorem.

Premier zaznaczył również, że będzie oczekiwał wskazania osób odpowiedzialnych za decyzje, które wpłynęły na nałożenie kary na Polskę. „Rząd PiS zawalił tę kwestię. Australijczycy mieli obiecane, że powstanie ich kopalnia. Przez lata ich zwodzono, później się wycofano ze zobowiązania. Było dość oczywiste, że pójdą do arbitrażu i chyba dość oczywiste, że wygrają arbitraż,” mówił Tusk, podkreślając, że inwestor miał prawo spodziewać się rzetelnego traktowania.

Skutki decyzji Trybunału: co oznacza to dla Polski?

Wyrok Trybunału Arbitrażowego to nie tylko finansowa strata dla Polski, ale również uszczerbek na reputacji kraju jako miejsca przyjaznego inwestorom. Konflikty tego typu mogą odstraszyć potencjalnych inwestorów, którzy obawiają się problemów prawnych i niestabilności politycznej. Decyzja Trybunału wskazuje, że Polska naruszyła swoje zobowiązania wynikające z międzynarodowych traktatów, co może negatywnie wpłynąć na przyszłe relacje gospodarcze z krajami zewnętrznymi.

Eksperci podkreślają, że w przyszłości Polska powinna bardziej troszczyć się o transparentność oraz przestrzeganie umów międzynarodowych, aby uniknąć podobnych sytuacji. Obecnie kraj stoi przed koniecznością wypłaty ponad miliarda złotych, co znacząco obciąży budżet i wymagać będzie decyzji o sposobie sfinansowania tej straty.

Czy rząd zamierza podjąć dalsze kroki prawne?

Premier Tusk zapowiedział, że jeszcze w tym tygodniu zostaną przeanalizowane możliwości prawne, aby sprawdzić, czy Polska może się odwołać od wyroku lub negocjować warunki płatności z australijskim inwestorem. Jednak sam przyznał, że szanse na zmianę werdyktu są niewielkie. Eksperci zauważają, że nawet jeśli Polska podejmie kroki prawne, postępowanie może trwać latami, a dodatkowe koszty są niemal pewne.

Potencjalne konsekwencje polityczne i gospodarcze

Wyrok arbitrażowy i konieczność wypłaty odszkodowania mogą mieć także znaczące konsekwencje polityczne. Rząd Tuska stoi przed trudnym zadaniem zarządzania kryzysem wizerunkowym i odpowiedzialnością za decyzje podejmowane przez poprzednie władze. Sytuacja ta może stać się polem do krytyki ze strony opozycji, która może wykorzystać tę sprawę jako dowód na słabości i błędy poprzedniego rządu.

Z ekonomicznego punktu widzenia konieczność zapłaty odszkodowania odbije się na budżecie państwa. Wydanie ponad miliarda złotych może wpłynąć na realizację innych ważnych inwestycji lub programów społecznych. Niektórzy analitycy wskazują, że taki wydatek może oznaczać cięcia w budżecie lub konieczność poszukiwania oszczędności w innych obszarach.

Wyrok Trybunału Arbitrażowego a przyszłe inwestycje zagraniczne

Decyzja Trybunału oraz cała sytuacja związana z konfliktem o koncesje mogą wywołać obawy u zagranicznych inwestorów. Polska, aby przyciągnąć kapitał zagraniczny, musi gwarantować stabilność prawną i przestrzeganie umów. W przeciwnym razie inwestorzy mogą zrezygnować z planowanych projektów, co negatywnie wpłynęłoby na polską gospodarkę i rynek pracy. Analitycy sugerują, że konieczne jest wprowadzenie odpowiednich reform i wzmocnienie transparentności procesu przyznawania koncesji, aby uniknąć podobnych problemów w przyszłości.