Dziedziczenie po rodzicach, choć teoretycznie wydaje się proste, w praktyce wiąże się z wieloma trudnościami. Podział majątku może okazać się złożonym procesem, szczególnie gdy oprócz aktywów w spadku znajdują się długi. Często wyzwania pojawiają się również w przypadku sporządzonych testamentów, które wykluczają niektórych spadkobierców. Przedstawiamy najważniejsze kwestie związane z dziedziczeniem ustawowym i testamentowym oraz wskazujemy, jakie mamy prawa w świetle obowiązujących przepisów.
POLECAMY: Niespodziewany spadek po krewnym: Jak uniknąć dziedziczenia długów
Dziedziczenie ustawowe a testamentowe: jakie są podstawowe różnice?
Dziedziczenie może przebiegać według dwóch głównych ścieżek: ustawowej i testamentowej. Kiedy rodzic nie pozostawi testamentu, majątek jest dziedziczony zgodnie z Kodeksem Cywilnym – mówimy wtedy o dziedziczeniu ustawowym. Jeśli natomiast testament został sporządzony, jego treść decyduje o podziale spadku.
- Dziedziczenie ustawowe: Spadek przechodzi na najbliższych krewnych zmarłego – przede wszystkim na dzieci i małżonka, a w dalszej kolejności na innych członków rodziny.
- Dziedziczenie testamentowe: Testament jest nadrzędny względem przepisów ustawowych. Osoba sporządzająca testament ma prawo do swobodnego wyboru, komu przekaże majątek, jednakże, w pewnych przypadkach pominięci spadkobiercy mogą domagać się zachowku.
Dziedziczenie bez testamentu: kto ma prawo do spadku?
Kiedy rodzic zmarł bez pozostawienia testamentu, przepisy Kodeksu Cywilnego wskazują, jak dzielony jest majątek. Wówczas spadek przypada dzieciom oraz małżonkowi zmarłego, jednak warto pamiętać o kilku kluczowych zasadach:
- Dzieci i małżonek dziedziczą w częściach równych: Jeśli wszystkie dzieci są żywe, to majątek jest dzielony na równe części. Gdy jedno z dzieci zmarło przed otwarciem spadku, jego udział przypada jego potomkom (wnukom lub prawnukom spadkodawcy).
- Minimalna część dla małżonka: Niezależnie od liczby dzieci, małżonek ma prawo do minimum 1/4 spadku. Gdy dzieci jest więcej, reszta majątku jest dzielona równomiernie między nie.
- Wykluczenie byłego małżonka: Spadek przypada tylko aktualnemu małżonkowi. Były mąż lub żona nie mają prawa do udziału w spadku, nawet jeśli rozwód był w toku, lecz nie zakończył się przed śmiercią małżonka.
Zachowek: co mogą zrobić osoby pominięte w testamencie?
Jeśli rodzic pozostawił testament, w którym wykluczył niektórych bliskich z dziedziczenia, osoby te mogą ubiegać się o tzw. zachowek – część spadku, która przysługiwałaby im w przypadku dziedziczenia ustawowego.
- Wysokość zachowku: Zasadniczo wynosi on połowę wartości udziału spadkowego, jaki należałby się osobie pominiętej. Jeśli jest ona trwale niezdolna do pracy lub małoletnia, może domagać się 2/3 wartości udziału.
- Przykład: Jeśli matka sporządziła testament, w którym przekazała spadek tylko jednemu synowi, drugi syn – mimo że nie został uwzględniony – może żądać zachowku, o ile nie istnieją podstawy prawne do jego wykluczenia.
Spadek z długami: co zrobić, gdy spadek jest obciążony?
Kiedy spadkobiercy dowiadują się, że w skład majątku wchodzą również długi, mają kilka opcji. Przyjęcie spadku wprost oznacza pełną odpowiedzialność za długi, lecz istnieją też inne rozwiązania:
- Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza: Spadkobierca odpowiada za długi jedynie do wysokości otrzymanego majątku.
- Odrzucenie spadku: W sytuacji dużego zadłużenia, spadkobierca może odrzucić spadek. W ten sposób unika dziedziczenia długów, ale również traci prawo do jakiejkolwiek części majątku.
Dział spadku: jak przebiega podział majątku po rodzicach?
Podział majątku między spadkobierców, czyli dział spadku, może być przeprowadzony na dwa sposoby:
- Umowny dział spadku: Jeśli wszyscy spadkobiercy są zgodni, mogą zawrzeć umowę o podział majątku, na przykład sprzedać nieruchomość i podzielić uzyskane środki.
- Sądowy dział spadku: W razie braku porozumienia, podział majątku przeprowadza sąd, który może wskazać sposób podziału.
Formalności po nabyciu spadku
Aby formalnie uzyskać prawo do majątku, spadkobiercy muszą przeprowadzić postępowanie spadkowe:
- Stwierdzenie nabycia spadku przez sąd: Sąd wydaje postanowienie, które potwierdza nabycie spadku przez poszczególne osoby.
- Akt poświadczenia dziedziczenia u notariusza: Spadkobiercy mogą sporządzić ten dokument u notariusza, jeśli są zgodni co do podziału spadku.
Spadkobiercy powinni również pamiętać o obowiązkach podatkowych. Dzieci oraz najbliżsi krewni są zwolnieni z podatku od spadku, pod warunkiem zgłoszenia dziedziczenia do urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy.
Podsumowanie: dziedziczenie nie zawsze jest proste
Dziedziczenie po rodzicach może okazać się skomplikowanym procesem. Znajomość przepisów i zasad dotyczących dziedziczenia ustawowego oraz testamentowego pomaga jednak uniknąć pułapek prawnych i finansowych. Warto pamiętać o możliwościach odrzucenia spadku czy skorzystania z instytucji zachowku w przypadku pominięcia w testamencie.
Informacje zawarte na stronie stanowią opis stanu prawnego na dzień publikacji i nie są poradą prawną w indywidualnej sprawie. Stan prawny od opublikowania może ulec zmianie. Kancelaria nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie wpisu w celu rozwiązania problemów prawnych.
Masz pytania lub potrzebujesz pomocy – zapraszamy do kontaktu!
