Przepisy Kodeksu cywilnego szczegółowo regulują kwestie zachowku, który stanowi formę zabezpieczenia interesów osób najbliższych spadkodawcy. Jeśli w wyniku testamentu lub darowizn za życia spadkodawcy nie uzyskaliśmy należnego udziału w spadku, możemy dochodzić wyrównania w formie zachowku. To szczególnie istotne w przypadku darowizn nieruchomości, takich jak mieszkanie, zwłaszcza jeśli zostało ono obciążone służebnością osobistą. Jakie przepisy mają tu zastosowanie, komu przysługuje zachowek i w jakiej wysokości? Przyjrzyjmy się bliżej tej kwestii.
Kiedy należy się zachowek?
Zachowek jest formą rekompensaty dla osób najbliższych, takich jak małżonek, dzieci, wnuki czy rodzice zmarłego, w przypadku pominięcia ich w spadku. Zachowek wynosi:
- połowę udziału spadkowego, który przysługuje w ramach dziedziczenia ustawowego,
- 2/3 udziału, jeśli uprawniony jest małoletni lub trwale niezdolny do pracy.
Osoby uprawnione mogą dochodzić zachowku w następujących sytuacjach:
- Gdy spadkodawca sporządził testament, w którym pominął osoby ustawowo uprawnione do dziedziczenia.
- Gdy cały majątek został rozdysponowany w formie darowizn za życia spadkodawcy.
- Gdy majątek pozostawiony przez zmarłego nie pokrywa należnego udziału w spadku.
Termin dochodzenia roszczeń o zachowek
Prawo do zachowku nie jest bezterminowe. Zgodnie z przepisami:
- Roszczenie należy zgłosić w ciągu 5 lat od otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy) lub od ogłoszenia testamentu.
- W przypadku darowizn wchodzących w skład spadku, termin biegnie od daty otwarcia spadku.
Co ważne, sąd uwzględnia przedawnienie wyłącznie wtedy, gdy osoba zobowiązana do zapłaty zachowku podniesie stosowny zarzut.
Darowizna z ustanowioną służebnością mieszkania a zachowek
Służebność mieszkania to prawo, które darczyńca może zastrzec w momencie przekazywania nieruchomości. Oznacza to, że obdarowany staje się właścicielem mieszkania, ale darczyńca zachowuje prawo do jego użytkowania.
Kluczowe kwestie:
- Służebność a prawo do zachowku: Darowizna obciążona służebnością osobistą mieszkania nie wyłącza prawa uprawnionych do dochodzenia zachowku.
- Pomniejszenie wartości darowizny: Przy obliczaniu zachowku wartość mieszkania obciążonego służebnością jest pomniejszana o wartość tego prawa.
Jak oblicza się zachowek przy darowiźnie mieszkania obciążonej służebnością?
Wysokość zachowku zależy od wartości nieruchomości oraz wysokości należnego udziału:
- Połowa udziału spadkowego dla większości uprawnionych.
- 2/3 udziału w przypadku małoletnich i osób trwale niezdolnych do pracy.
Obliczenie wartości służebności osobistej mieszkania:
- Najczęściej wartość służebności ustala biegły sądowy, biorąc pod uwagę miesięczny czynsz najmu podobnych nieruchomości. Czynsz ten mnożony jest przez liczbę miesięcy, na które prognozowane jest dalsze życie uprawnionego.
- Alternatywnie, biegły może uwzględnić wskaźnik średniej długości życia publikowany przez GUS.
Przykład:
Jeśli wartość mieszkania wynosi 500 000 zł, a służebność została wyceniona na 100 000 zł, to wartość darowizny dla celów zachowku wyniesie 400 000 zł. Zachowek oblicza się na podstawie tej kwoty.
Co zrobić, gdy jedynym składnikiem majątku jest mieszkanie z służebnością?
W przypadku, gdy nieruchomość obciążona służebnością jest jedynym składnikiem majątku spadkowego:
- Wartość zachowku zostanie wyliczona z uwzględnieniem pomniejszenia o wartość służebności.
- Obowiązek zapłaty zachowku spoczywa na osobie obdarowanej, która może dochodzić rozliczeń ratalnych lub odroczenia zapłaty w przypadku trudności finansowych.
Podsumowanie
Darowizna mieszkania z ustanowieniem służebności osobistej nie eliminuje prawa do zachowku. Wartość służebności obniża jednak podstawę obliczeń, co może zmniejszyć wysokość należnego zachowku. Aby skutecznie dochodzić swoich praw, warto zadbać o pomoc prawnika, szczególnie w sprawach wymagających wyceny biegłego lub skomplikowanych obliczeń wartości majątku.
Informacje zawarte na stronie stanowią opis stanu prawnego na dzień publikacji i nie są poradą prawną w indywidualnej sprawie. Stan prawny od opublikowania może ulec zmianie. Kancelaria nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie wpisu w celu rozwiązania problemów prawnych.
Masz pytania lub potrzebujesz pomocy – zapraszamy do kontaktu!
