Po śmierci majątek zmarłego przechodzi na jego spadkodawców, którzy mogą zostać ustaleni na podstawie ustawy lub testamentu. Druga z tych możliwości zyskuje na popularności – zwłaszcza ze względu na fakt, że autor testamentu sam może zdecydować, co i komu pozostawi. Ważne jednak jest, aby testator zadbał o to, by testament był ważny i w pełni skuteczny. To z kolei wymaga zachowania szeregu warunków, które są wyśrubowane zwłaszcza w przypadku testamentów szczególnych, np. testamentu ustnego. Co zrobić, aby był on ważny?
POLECAMY: Darowizna czy testament? Co wybrać, aby najlepiej przekazać majątek?
Czym jest testament ustny?
Testament ustny należy do grupy testamentów szczególnych. Zgodnie z art. 952 par. 1 kodeksu cywilnego, jeżeli istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy albo jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione, spadkodawca może oświadczyć ostatnią wolę ustnie przy jednoczesnej obecności co najmniej trzech świadków. Jednocześnie:
- treść testamentu ustnego może być stwierdzona w ten sposób, że jeden ze świadków albo osoba trzecia spisze oświadczenie spadkodawcy przed upływem roku od jego złożenia, z podaniem miejsca i daty oświadczenia oraz miejsca i daty sporządzenia pisma, a pismo to podpiszą spadkodawca i dwaj świadkowie albo wszyscy świadkowie,
- w wypadku, gdy treść testamentu ustnego nie została w powyższy sposób stwierdzona, można ją w ciągu sześciu miesięcy od dnia otwarcia spadku stwierdzić przez zgodne zeznania świadków złożone przed sądem. Jeżeli przesłuchanie jednego ze świadków nie jest możliwe lub napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, sąd może poprzestać na zgodnych zeznaniach dwóch świadków.
Wobec tego trudno mieć wątpliwości, że testament ustny może zostać sporządzony jedynie w wyjątkowych okolicznościach, a w praktyce jednym z najważniejszych pytań, na jakie musi sobie odpowiedzieć mający zamiar skorzystać z tej formy testamentu jest to, kto może być jego świadkiem.
Kto może być świadkiem testamentu?
Ustawodawca w kodeksie cywilnym stanowi, że świadkiem testamentu nigdy nie może być:
- osoba niemająca pełnej zdolności do czynności prawnych,
- niewidomy, głuchy lub niemy,
- nieumiejący czytać i pisać,
- ten, kto nie włada językiem, w którym spadkodawca sporządza testament,
- prawomocnie skazany wyrokiem sądowym za fałszywe zeznania,
- osoba, dla której w testamencie została przewidziana jakakolwiek korzyść. Nie mogą być również świadkami: małżonek tej osoby, jej krewni lub powinowaci pierwszego i drugiego stopnia oraz osoby pozostające z nią w stosunku przysposobienia.
Co zrobić, aby testament ustny był ważny?
Biorąc pod uwagę regulacje kodeksu cywilnego, ważność testamentu ustnego zależy przede wszystkim od dwóch czynników: sporządzenia go w sytuacji, gdy istnieje obawa szybkiej śmierci spadkodawcy lub sięgnięcie po zwykłą formę testamentu jest niemożliwe bądź znacznie utrudnione oraz powołanie na świadków osób spełniających ustawowe kryteria. Naruszenie któregoś z tych wymagań prowadzi do nieważności testamentu ustnego, przy czym naruszenie zakazu powoływania na świadków tego testamentu osób mających uzyskać na jego podstawie jakąś korzyść prowadzi do nieważności jedynie tych postanowień testamentu, które przysparzają korzyści tej osobie, jej małżonkowi, krewnym lub powinowatym pierwszego lub drugiego stopnia albo osobie pozostającej z nią w stosunku przysposobienia.
Niemniej istotne jest sporządzenie testamentu w sytuacjach wskazanych przez ustawodawcę. W konstrukcji przepisów kodeksu cywilnego posłużono się rozwiązaniami pozwalającymi na indywidualną ocenę konkretnej sytuacji, w której znalazł się spadkodawca. W orzecznictwie przyjmuje się, że powinna być ona analizowana zarówno z subiektywnego, jak i z obiektywnego punktu widzenia. Co do obawy rychłej śmierci spadkodawcy, warto pamiętać, że ryzyko to – przy uwzględnieniu indywidualnego stanu zdrowia sporządzającego ustny testament – musi istnieć w chwili sporządzania testamentu. Późniejsze wyzdrowienie spadkodawcy nie ma wpływu na ważność tego testamentu, choć oczywiście zawsze może on zmienić swoją ostatnią wolę.
Informacje zawarte na stronie stanowią opis stanu prawnego na dzień publikacji i nie są poradą prawną w indywidualnej sprawie. Stan prawny od opublikowania może ulec zmianie. Kancelaria nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie wpisu w celu rozwiązania problemów prawnych.
Masz pytania lub potrzebujesz pomocy – zapraszamy do kontaktu!
Podstawa prawna:
