Rozumienie procesu i zasad dotyczących wyłączenia biegłego w postępowaniu sądowym jest kluczowe dla zapewnienia sprawiedliwości i obiektywizmu w sądzie. W tym artykule omówimy, kiedy i na jakich zasadach można wnioskować o wyłączenie biegłego, co jest istotne zarówno dla prawników, jak i osób uczestniczących w postępowaniu.
Rola biegłego w postępowaniu sądowym
Opinie biegłego w postępowaniach sądowych często odgrywają kluczową rolę dla rozstrzygnięcia sprawy przez sąd. To na fachowej wiedzy biegłego w danej dziedzinie, w której sędzia nie posiada wystarczającego rozeznania, opiera się sąd przy wydawaniu orzeczenia. Dlatego tak ważna, jak bezstronność i niezawisłość sędziów, jest bezstronność wydających opinie biegłych.
Kiedy można wyłączyć biegłego z postępowania?
W celu zapewnienia tej bezstronności, kodeks postępowania cywilnego przewiduje w art. 281 §1, że biegły podlega wyłączeniu z danego postępowania z mocy prawa, w takich samych sytuacjach, co sędzia. Artykuł ten przewiduje również możliwość zgłoszenia wniosku przez stronę o wyłączenie biegłego. Strona może jednak zgłosić wniosek o wyłączenie w przypadku, gdy biegły wszczął już swoje czynności tylko wtedy, gdy nie wiedziała wcześniej o przesłankach do wyłączenia biegłego albo gdy takie przesłanki powstały już po rozpoczęciu czynności przez biegłego.
Z artykułu 48 § 1 kpc wynika, że sędzia, a więc analogicznie można to odnieść do biegłego, jest wyłączony z postępowania, jeśli:
- jest stroną w sprawie lub rozstrzygnięcie ma bezpośredni wpływ na jego prawa i obowiązki,
- stroną w sprawie są wymienione w przepisie osoby mu najbliższe,
- był lub jest pełnomocnikiem w tej sprawie, jednej ze stron,
- jeżeli wcześniej, w niższej instancji brał udział w orzekaniu w tej sprawie,
- sprawa dotyczy dokumentu, który sporządzał.
W takich przypadkach sędzia, a więc i biegły, zostają wyłączeni ze sprawy z mocy ustawy. Sędzia (i biegły) zgodnie z artykułem 49 kpc mogą zostać wyłączeni także z innych przyczyn, które powodują wątpliwości co do ich niezależności, na wniosek stron postępowania.
Kiedy strona może zgłosić wniosek o wyłączenie biegłego?
Na kanwie tych przepisów powstało pytanie: kiedy strona może zgłosić wniosek o wyłączenie biegłego i czy zawsze musi? Z treści przytoczonych wyżej przepisów kodeksu postępowania cywilnego wynika, że w przypadkach przewidzianych w art. 49 kpc, strona może zgłosić taki wniosek do momentu rozpoczęcia wykonywania czynności przez biegłego bez żadnych warunków, a od momentu podjęcia się przez biegłego badania danej sprawy, tylko po wykazaniu, że wcześniej nie miała wiedzy o okolicznościach uzasadniających wyłączenie biegłego albo że okoliczności te powstały później. Natomiast wydaje się, że te ograniczenia nie dotyczą sytuacji, w których biegły jest wyłączony z mocy ustawy.
Taką interpretację potwierdził niedawno Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 10 listopada 2020 roku. W orzeczeniu tym Sąd stwierdził, że wymóg, ażeby strona złożyła wniosek o wyłączenie biegłego przed zakończeniem przez niego pracy nad opinią, nie dotyczy sytuacji, gdy biegły jest wyłączony z mocy ustawy. W rozpatrywanym stanie faktycznym Sąd odnosił się do sytuacji biegłego lekarza psychiatry, który wydał opinię w sprawie przymusowego leczenia psychiatrycznego pacjenta, na podstawie której sąd orzekł o umieszczeniu chorego w zakładzie psychiatrycznym. Problem polegał na tym, że ów biegły pozostawał również w stosunku stałego zlecenia z ośrodkiem, który wnosił o umieszczenie pacjenta w zakładzie psychiatrycznym. Co więcej, biegły wcześniej wypowiadał się również w sprawie osoby, której dotyczył niniejszy wniosek i poparł przymusową jej hospitalizację. W takiej sytuacji, Sąd Najwyższy stwierdził, iż zachodzi przypadek wyłączenia biegłego z urzędu, także nawet niezgłoszenie wniosku o jego wyłączenie wcześniej – w postępowaniu przed niższymi instancjami – nie ma znaczenia, gdyż biegły ten wyłączony jest z mocy ustawy i takiemu wyłączeniu podlega z urzędu, na każdym etapie postępowania.
Podsumowanie
W niniejszym artykule omówiliśmy kluczowe zasady i procedury dotyczące wyłączenia biegłego w postępowaniu sądowym. Podkreśliliśmy, że bezstronność biegłego jest równie istotna jak niezawisłość sędziego, a kodeks postępowania cywilnego przewiduje konkretne sytuacje, w których biegły może być wyłączony z postępowania. Zwróciliśmy uwagę na to, że strona może wnioskować o wyłączenie biegłego, jeśli pojawią się nowe okoliczności lub gdy nie była wcześniej świadoma istniejących przesłanek do wyłączenia. Przytoczyliśmy również istotne orzeczenie Sądu Najwyższego, które podkreśla możliwość wyłączenia biegłego z mocy prawa w określonych sytuacjach. To podkreśla, jak ważne jest monitorowanie procesu sądowego i aktywne uczestnictwo stron w celu zapewnienia sprawiedliwości i rzetelności postępowania.
Więcej informacji
Więcej informacji możecie Państwo otrzymać w naszej Kancelarii. Zapraszamy do kontaktu bezpośredniego lub telefonicznego pod numerem: +48 579636527 celem umówienia wizyty lub porady on-line. Nasz zespół prawników chętnie odpowie Państwu na wszystkie pytania.
