Prawo spadkowe to złożona dziedzina, w której funkcjonuje wiele instytucji prawnych. Jedną z nich jest przyrost, który choć mniej znany niż zachowek, odgrywa istotną rolę w dziedziczeniu testamentowym. Czym dokładnie jest przyrost, kiedy można go zastosować i jakie są jego ograniczenia? Sprawdźmy!
Dziedziczenie testamentowe a ustawowe: Podstawa do zrozumienia przyrostu
Aby zrozumieć, czym jest przyrost, warto najpierw przypomnieć, jak działa dziedziczenie w Polsce. Prawo spadkowe wyróżnia dwa główne rodzaje dziedziczenia:
- Dziedziczenie testamentowe – ma miejsce, gdy spadkodawca pozostawił po sobie ważny i skuteczny testament. Może on dotyczyć zarówno całości, jak i części masy spadkowej.
- Dziedziczenie ustawowe – stosowane jest w przypadku braku testamentu, jego nieważności lub gdy testament obejmuje tylko część majątku.
To rozróżnienie jest kluczowe, ponieważ przyrost może być stosowany wyłącznie w przypadku dziedziczenia testamentowego.
Czym jest przyrost w prawie spadkowym?
Zgodnie z art. 965 Kodeksu cywilnego, przyrost to instytucja prawna, która ma zastosowanie, gdy spadkodawca powołał kilku spadkobierców testamentowych, a jeden z nich nie chce lub nie może dziedziczyć. W takiej sytuacji udział spadkowy tego spadkobiercy przechodzi na pozostałych spadkobierców testamentowych, proporcjonalnie do ich wcześniejszych udziałów.
Przykład 1:
Jan pozostawił testament, w którym do spadku powołał trzech synów: Michała (¼), Jacka (¼) i Kacpra (2/4). Michał nie chce dziedziczyć, więc jego udział (¼) zostanie przekazany Jackowi i Kacprowi. Ostatecznie Jacek otrzyma ⅓ spadku, a Kacper ⅔.
Kiedy przyrost nie działa?
Przyrost nie ma zastosowania w przypadku dziedziczenia ustawowego. Jeśli spadkobiercy testamentowi odrzucą spadek, a spadkodawca nie powołał innych spadkobierców testamentowych, wówczas dziedziczenie odbywa się na podstawie przepisów ustawowych.
Przykład 2:
Jan powołał w testamencie dwóch sąsiadów – Karola (⅓) i Maurycego (⅔). Obaj odrzucili spadek, uznając, że powinien on przypaść rodzinie zmarłego. W tej sytuacji spadek przechodzi na żonę i córkę Jana na zasadach dziedziczenia ustawowego, a przyrost nie ma zastosowania.
Wyłączenie przyrostu: Kiedy spadkodawca może to zrobić?
Spadkodawca ma prawo wyłączyć instytucję przyrostu w swoim testamencie. Wystarczy, że wyraźnie zaznaczy, iż w przypadku odrzucenia spadku przez jednego z powołanych spadkobierców, jego udział ma przypaść spadkobiercom ustawowym, a nie pozostałym spadkobiercom testamentowym.
Przykład 3:
Jadwiga powołała w testamencie trzech synów sąsiadów, ale wyraźnie wykluczyła przyrost. Gdy jeden z nich odrzucił spadek, jego udział przypadł mężowi i córce Jadwigi, którzy byli spadkobiercami ustawowymi.
Modyfikacja przyrostu: Czy można ustalić własne zasady?
Spadkodawca nie tylko może wyłączyć przyrost, ale także zmodyfikować jego zasady. Może na przykład określić, że przyrost będzie działał tylko na rzecz wybranych spadkobierców lub w określonych proporcjach.
Przykład 4:
Krystyna powołała w testamencie cztery osoby, ale zastrzegła, że jeśli jedna z nich nie będzie mogła dziedziczyć, jej udział nie przejdzie na Sandrę. Taka modyfikacja jest prawnie dopuszczalna.
Orzecznictwo: Kluczowe wyroki dotyczące przyrostu
Ważnym głosem w sprawie przyrostu jest orzeczenie Sądu Najwyższego z 12 października 1973 roku (sygn. akt III CRN 234/72). Sąd potwierdził, że przyrost ma zastosowanie również wtedy, gdy odpada dwóch lub więcej spadkobierców, ale pozostaje co najmniej jeden z powołanych. Dodatkowo, jeśli spadkodawca nie wyraził odmiennej woli, przyrost działa automatycznie.
Podsumowanie: Kiedy warto pamiętać o przyroście?
Przyrost to instytucja prawa spadkowego, która działa wyłącznie w przypadku dziedziczenia testamentowego. Polega na przekazaniu udziału spadkowego odrzuconego przez jednego spadkobiercę na rzecz pozostałych spadkobierców testamentowych. Spadkodawca może jednak wyłączyć lub zmodyfikować zasady przyrostu, wyrażając swoją wolę w testamencie.
Jeśli planujesz sporządzić testament lub jesteś spadkobiercą, warto zwrócić uwagę na tę instytucję, aby uniknąć nieporozumień i nieoczekiwanych podziałów majątku. W przypadku wątpliwości warto skonsultować się z prawnikiem specjalizującym się w prawie rodzinnym. Porada prawna może pomóc uniknąć błędów oraz zapewnić prawidłowe sporządzenie testamentu.
Informacje zawarte na stronie stanowią opis stanu prawnego na dzień publikacji i nie są poradą prawną w indywidualnej sprawie. Stan prawny od opublikowania może ulec zmianie. Kancelaria nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie wpisu w celu rozwiązania problemów prawnych.
Masz pytania lub potrzebujesz pomocy – zapraszamy do kontaktu!
