Przepisy o odpoczynkach minimalnych wyznaczają najniższe dopuszczalne wymiary czasu wolnego od realizacji zobowiązań na rzecz pracodawcy w ciągu doby i tygodnia. Można powiedzieć, że są to najbardziej podstawowe regulacje ochronne – odpoczynki minimalne pośrednio wyznaczają maksymalną liczbę godzin, w jakich pracodawca może dysponować czasem pracownika planując godziny pracy, zlecając pracę nadliczbową, pracę w dniach wolnych lub dyżury.
Pracownik ma prawo do dwóch odpoczynków: dobowego i tygodniowego. Przepisy wyznaczają ich czas minimalny, którego naruszenie przez pracodawcę bez wystąpienia wyjątkowych przesłanek przewidzianych w przepisach stanowi wykroczenie (naruszenie przepisów o czasie pracy), zagrożone grzywną od 1 tys. do 30 tys. zł.
Okres odpoczynku minimalnego jest okresem całkowitej swobody pracownika, ograniczonej jedynie koniecznością podjęcia pracy po jego zakończeniu, o godzinie wynikającej z rozkładu czasu pracy lub dodatkowego polecenia pracodawcy. Podczas odpoczynku pracownik musi zatem przebywać w obszarze umożliwiającym dotarcie punktualne do pracy, pamiętać, że jego stan psychofizyczny po zakończeniu odpoczynku musi pozwolić na podjęcie pracy i jej świadczenie (w tym zakresie pojawia się kwestia używek spożywanych w czasie wolnym ale także wykorzystywania odpoczynku w sposób powodujący nadmierne zmęczenie uniemożliwiające późniejsze wykonywanie pracy).
Przykład: Czas odpoczynku nie może być połączony z pełnieniem dyżuru na rzecz pracodawcy. Dotyczy to także dyżurów domowych, nawet jedynie zobowiązania do przebywania „pod telefonem”.
Ważne! Odpoczynki powinny być uwzględniane przy tworzeniu rozkładów czasu pracy, jak też przy zlecaniu pracy nadliczbowej, pracy w dniach wolnych od pracy oraz dyżurów. Odpoczynki ograniczają także możliwość odpracowania wyjść prywatnych.
Odpoczynek dobowy
W każdej dobie pracowniczej (24 kolejne godziny od godziny, w której pracownik rozpoczyna pracę zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy) pracownikowi przysługuje prawo do co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku.
Odpoczynek w pełni ma przypadać w tej dobie pracowniczej, a nie jedynie się w niej zacząć.
Przykład: Pracownik zgodnie z rozkładem rozpoczyna pracę we wtorek o godz. 8.00 i ma pracować do godz. 20.00. (system równoważny). Następnego dnia ma rozpocząć pracę o godz. 11.00. Przełożony zleca mu pozostanie jeszcze trzy godziny w pracy. Do godziny rozpoczęcia świadczenia pracy w środę będzie miał zatem 12 godzin.
W tym przypadku nie zostanie zapewniony prawidłowy odpoczynek dobowy. Pełne 11 godzin odpoczynku powinno przypadać w ramach doby pracowniczej, a zatem do godz. 8.00 w środę. W opisanej sytuacji pracownik będzie miał jedynie 9 godzin odpoczynku w dobie przypadającej na czas od 8.00 we wtorek do 8.00 w środę.
Odpoczynek dobowy może zostać skrócony jedynie wyjątkowo. Dotyczy to:
- pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy;
- przypadków konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii.
Możliwość skrócenia odpoczynku w razie akcji ratowniczej związana jest z koniecznością podejmowania nagłych działań, których czas często nie jest możliwy do przewidzenia w chwili ich podejmowania, jak też w związku ze specyfiką sytuacji nie można ich przerwać.
Przykład: Nastąpiła nagła awaria maszyny. Jej naprawę wykonają pracownicy, ale musi być przesunięta o tydzień, gdyż konieczne jest zamówienie części. Naprawa ta nie będzie dawała już podstaw do skrócenia odpoczynku.
Skrócenie odpoczynku dobowego musi być zrekompensowane do końca okresu rozliczeniowego czasu pracy. Rekompensata ta polegać powinna na wydłużeniu odpoczynku w innych dniach okresu rozliczeniowego i nie musi być związana z jednoczesnym skracaniem czasu pracy.
Odpoczynek tygodniowy
W każdym tygodniu pracownikowi przysługuje prawo do co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku, obejmującego co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego.
Kodeks pracy przewiduje sytuacje, w których możliwe jest skrócenie odpoczynku tygodniowego (musi przy tym zostać zapewniony odpoczynek obejmujący nie mniej niż 24 godzin):
- w stosunku do pracowników zarządzających zakładem pracy,
- w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii,
- w związku z przejściem pracownika na inną zmianę, zgodnie z ustalonym rozkładem czasu pracy.
Ważne! Skrócenie do 24 godzin odpoczynku tygodniowego nie musi być rekompensowane.
„Tydzień” w kodeksie pracy to 7 kolejnych dni kalendarzowych od początku okresu rozliczeniowego. Takie rozumienie tygodnia powinniśmy przyjąć odnośnie odpoczynku tygodniowego.
Skoro tydzień liczony jest w dniach kalendarzowych, to jego rozpoczęcie następuje o północy pierwszego dnia i upływa o północy dnia ostatniego. Nie rozpoczyna się wraz z wybiciem godziny określonej jako godzina rozpoczęcia pracy przez pracownika.
Niniejszy artykuł stanowi formę porady prawnej pro bono i ma na celu edukację prawną obywateli RP. Artykuł ten nie stanowi oferty handlowej w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego.
Nasza Kancelaria świadczy usługi prawne w zakresie każdej dziedziny prawnej. Jeśli poszukujecie Państwo prawnika, zapraszamy do kontaktu z naszą Kancelarią pod nr tel. 579636527, lub poprzez formularz kontaktowy, jaki znajduje się na naszej stronie głównej.
Świadczymy usługi prawne również drogą online. Informujemy, że porady prawne nie są udzielane pro bono.
Opracowano przez: Zespół LEGA ARTIS
Podstawa prawna:
Polecamy inne nasze publikacje w zakresie zmian prawnych. Aby wejść w zakładkę „Prawo co dnia” kliknij poniższy obrazek.
