Wydziedziczenie oznacza pozbawienie spadkobierców prawa do zachowku, co jest możliwe dla spadkodawcy, ale ograniczone przepisami Kodeksu cywilnego. Spadkodawca może wydziedziczyć spadkobiercę w sytuacjach, gdy ten dopuścił się ciężkiego występku przeciwko spadkodawcy lub jego najbliższym. Może to również nastąpić, gdy spadkobierca bez uzasadnionej przyczyny nie spełnił obowiązku alimentacyjnego względem spadkodawcy lub członka jego rodziny.
Wydziedziczenie dokonuje się w testamencie lub w oświadczeniu złożonym przed notariuszem, w którym spadkodawca wyraźnie określa, który spadkobierca jest wydziedziczony i z jakiego powodu.
Skutkiem wydziedziczenia jest pozbawienie spadkobiercy prawa do udziału w spadku i otrzymania zachowku. Zachowek to część spadku, na którą ma prawo każdy spadkobierca z ustawy lub z testamentu, a którą nie można wydziedziczyć. W przypadku wydziedziczenia, spadkobierca nie otrzymuje nic z majątku spadkowego, chyba że wydziedziczenie zostanie uchylone przez sąd z powodu rażącej niesprawiedliwości.
Termin „wydziedziczenie” jest czasem używany w potocznym języku w różnych znaczeniach, co może prowadzić do nieporozumień. Zgodnie z definicją określoną przez Kodeks cywilny, wydziedziczenie oznacza jednoznacznie pozbawienie niektórych osób z kręgu spadkobierców ustawowych prawa do zachowku. Inne sytuacje, takie jak pominięcie milczeniem w testamencie lub pozbawienie prawa do dziedziczenia, nie są równoznaczne z wydziedziczeniem w kontekście prawa cywilnego.
Co to jest zachowek
Zachowek to określona część wartości udziału spadkowego, która przysługuje zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy. W zależności od sytuacji, uprawnionemu przysługuje dwie trzecie wartości udziału spadkowego lub połowa tej wartości. Przysługiwanie zachowku zależy od tego, czy uprawniony jest trwale niezdolny do pracy lub czy jest małoletni. Zachowek jest pewnego rodzaju zabezpieczeniem dla bliskich spadkodawcy, które zapewnia im minimalną część spadku, nawet jeśli zostaną wydziedziczeni przez spadkodawcę lub pominięci w testamencie.
Kogo można wydziedziczyć
Wydziedziczenie jest możliwe tylko w stosunku do osób uprawnionych do zachowku, a więc zstępnych, małżonka oraz rodziców. Spadkodawca nie może wydziedziczyć innych spadkobierców ustawowych, ponieważ ci ostatni nie mają prawa do zachowku. Nawet jeśli zachodzą określone przesłanki umożliwiające wydziedziczenie, w przypadku spadkobierców ustawowych innych niż wymienione wyżej, jest to bezprzedmiotowe. Oznacza to, że spadkodawca nie może pozbawić dziedziców ustawowych ich dziedziczenia, a jedynie określić, jakie mają otrzymać udziały w spadku.
Jak dokonać wydziedziczenia
Spadkodawca ma pełną swobodę w wyborze osób, które dziedziczą jego majątek po śmierci. Jest on w stanie wskazać w testamencie jedynie wybrane osoby spośród spadkobierców ustawowych, a nawet postanowić, aby spadek objęły osoby spoza rodziny. W Kodeksie cywilnym przewidziane są jednak środki zabezpieczające interesy majątkowe członków najbliższej rodziny, takie jak zachowek. Spadkodawca może również zdecydować o pozbawieniu uprawnionych do zachowku osób ich prawa do tej części spadku, na którą mieliby prawo zgodnie z dziedziczeniem ustawowym.
Swoboda spadkodawcy w zakresie wydziedziczenia jest jednak ograniczona w ten sposób, że:
- spadkodawca może pozbawić uprawnionego prawa do zachowku tylko w testamencie,
- spadkodawca nie może wydziedziczyć uprawnionego do zachowku, jeżeli mu przebaczył,
- wydziedziczenie może nastąpić z przyczyn określonych przepisami Kodeksu cywilnego,
- przyczyna wydziedziczenia musi wynikać z treści testamentu.
Jakie są przyczyny wydziedziczenia
Spadkodawca może pozbawić uprawnionych do zachowku zstępnych, małżonka i rodziców w testamencie, pod warunkiem że uprawniony do zachowku postępuje w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, dopuścił się umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci wobec spadkodawcy lub jego najbliższych, lub też uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych. Powyższa przyczyna wydziedziczenia musi istnieć w chwili, gdy testament został sporządzony i w przypadku jednorazowego zdarzenia, musi ono nastąpić przed sporządzeniem testamentu. W przypadku, gdy podstawa pozbawienia prawa do zachowku jest stanem trwałym, musi on istnieć w chwili wydziedziczenia.
Postępowanie sprzeczne z zasadami współżycia społecznego
Przyczyną wydziedziczenia może być uporczywe postępowanie osoby uprawnionej do zachowku w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, jednakże musi ono mieć charakter uporczywy i wskazywać na trwałość nagannych zachowań. Osoba ta musi jednocześnie działać wbrew woli spadkodawcy. Jeśli zachowanie osoby uprawnionej do zachowku było oczywiście sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, ale było aprobowane przez spadkodawcę, to wydziedziczenie na tej podstawie będzie nieważne.
Przestępstwo przeciwko spadkodawcy albo osobom najbliższym
Tak, to prawda. Przyczyną wydziedziczenia może być dopuszczenie się przez uprawnionego do zachowku umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności, jak również rażącej obrazy czci. Rodzaje przestępstw, które są wymienione jako podstawa wydziedziczenia, są określone w rozdziałach XIX (przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu) oraz XXIII (przestępstwa przeciwko wolności) Kodeksu Karnego.
Niedopełnianie obowiązków rodzinnych
Ostatnią przyczyną wydziedziczenia jest uporczywe niedopełnianie obowiązków rodzinnych wobec spadkodawcy. Zachowanie osoby uprawnionej do przymusowego udziału musi być uporczywe, a więc wykazywać długotrwały wzorzec. Niewypełnianie obowiązków może polegać na zaniedbywaniu niezbędnej opieki nad spadkodawcą w czasie ciężkiej choroby, zaniedbywaniu kontaktów z rodziną itd. Kodeks nie definiuje ani nie wylicza tych obowiązków, przykładowo.
Uporczywy charakter działań lub zaniechań osoby uprawnionej do przymusowego udziału musi mieścić się w jej świadomości. Podstawą wydziedziczenia nie może być zachowanie niezależne od ich woli, np. zaniedbywanie obowiązków rodzinnych z powodu długotrwałej choroby.
Przyczyna wydziedziczenia w testamencie
Aby wydziedziczenie uprawnionego do zachowku było ważne, musi wynikać z treści testamentu przyczyna pozbawienia go prawa do zachowku, nawet jeśli testator nie podał dokładnego uzasadnienia swojej decyzji. Nie jest wymagane, aby testator szczegółowo opisał okoliczności przyczyniające się do wydziedziczenia, ale musi być jasne, że przyczyna ta można zakwalifikować jako jedną z przyczyn określonych przez przepisy dotyczące wydziedziczenia.
Jakie są skutki przebaczenia
Jeśli spadkodawca przebaczył uprawnionemu do zachowku, to wydziedziczenie nie będzie skuteczne, bez względu na to, w jakiej formie przebaczenie nastąpiło. Taki pogląd wyraża orzecznictwo Sądu Najwyższego, ale jest on krytykowany przez przedstawicieli doktryny prawa, którzy uważają, że jedynym sposobem na uchylenie skutków wydziedziczenia jest zmiana lub odwołanie testamentu zawierającego oświadczenie o wydziedziczeniu.
Wydziedziczenie nie obejmuje dzieci wydziedziczonego
Jeśli spadkodawca wydziedziczył swojego zstępnego, to jego potomkowie, czyli zstępni wydziedziczonego, są nadal uprawnieni do zachowku, nawet jeśli sam wydziedziczony przeżył spadkodawcę. Jednakże skutki wydziedziczenia mają wpływ tylko na wydziedziczonego, a nie na jego zstępnych. W takim przypadku, jeśli na przykład ojciec wydziedziczył syna, to jego wnukom przysługuje prawo do zachowku. Należy jednak zaznaczyć, że w przypadku wydziedziczenia małżonka lub rodziców, ta sama reguła nie ma zastosowania.
Drogi czytelniku przypominamy, że wszystkie sprawy prawne w tym sprawa, o jakiej piszemy, potrafią być zawiłe i często wymagają uzyskania pomocy prawnika. Warto przed podjęcie kraków prawnych zawsze omówić je z prawnikiem.
Skontaktuj się z nami już teraz. Przeanalizujemy Twoją sprawę i sprawdzimy dokładnie, co da się zrobić w Twojej sprawie. Nasi eksperci pomogli już niejednemu klientowi, który myślał, że jest już w sytuacji bez wyjścia.
Napisz do nas lub zadzwoń już teraz.
☎️ 579-636-527
PODSTAWA PRAWNA
- Zwrot podatku za 2024 rok: Ile pieniędzy dostaną emeryci?
W 2025 roku wielu emerytów będzie miało szansę na uzyskanie zwrotu podatku dochodowego w związku z wypłatą dodatkowych świadczeń, takich - PKO BP ostrzega klientów: „Możesz stracić pieniądze”
PKO Bank Polski, największy bank w Polsce, wydał pilne ostrzeżenie skierowane do swoich klientów. Chodzi o rosnącą falę oszustw internetowych, - Ukraińska spółka zamyka zakład w Kaliszu i zwalnia wszystkich pracowników
W Kaliszu doszło do kontrowersyjnej transakcji, która wywołała falę krytyki. Ukraińska spółka Trzy Niedźwiedzie, w wyniku przejęcia polskiej firmy Nordis, - Nowe obowiązki dla właścicieli mieszkań. Czujki dymu staną się obowiązkowe
Nowe przepisy dotyczące bezpieczeństwa pożarowego w Polsce wprowadzą obowiązek montażu czujek dymu w mieszkaniach, hotelach i innych budynkach. Ministerstwo Spraw - Sejm oddalił wprowadzenie systemu kaucyjnego w sklepach
Sejm RP przyjął nowelizację ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi, przesuwając termin wdrożenia systemu kaucyjnego z 1 stycznia 2025
