Umowa o pracę może zostać zakończona na kilka sposobów, zgodnie z postanowieniami Kodeksu pracy. Może to nastąpić poprzez porozumienie stron, wypowiedzenie, bez wypowiedzenia lub po prostu z upływem czasu, na jaki została zawarta umowa (zgodnie z art. 30 § 1 Kodeksu pracy).
Wypowiedzenie umowy o pracę to jednostronne oświadczenie woli jednej ze stron, czyli pracownika lub pracodawcy, skutkujące rozwiązaniem umowy. W takim przypadku umowa rozwiązuje się po upływie określonego „okresu wypowiedzenia”. Przepisy prawa pracy umożliwiają skrócenie tego okresu, a w niektórych sytuacjach pracownikowi przysługuje odszkodowanie. Niniejszy artykuł omawia, kiedy skrócenie okresu wypowiedzenia jest dopuszczalne oraz jak obliczyć ewentualne odszkodowanie.
Okres wypowiedzenia umowy o pracę zależy od rodzaju umowy i czasu zatrudnienia u danego pracodawcy. Oto kilka przykładów:
- Umowa o pracę na okres próbny: 3-dniowy okres wypowiedzenia (dni robocze) dla umów krótszych niż 2 tygodnie, 1-tygodniowy okres wypowiedzenia dla umów trwających co najmniej 2 tygodnie, 2-tygodniowy okres wypowiedzenia dla umów trwających 3 miesiące (zgodnie z art. 34 Kodeksu pracy).
- Umowa o pracę na czas określony lub nieokreślony: 2-tygodniowy okres wypowiedzenia dla zatrudnienia krótszego niż 6 miesięcy, 1-miesięczny okres wypowiedzenia dla zatrudnienia co najmniej 6 miesięcy, 3-miesięczny okres wypowiedzenia dla zatrudnienia co najmniej 3 lata (zgodnie z art. 36 § 1 Kodeksu pracy).
Jeśli chodzi o skrócenie okresu wypowiedzenia, jest to możliwe w określonych sytuacjach, takich jak ogłoszenie upadłości lub likwidacja pracodawcy, albo z innych przyczyn niezwiązanych z pracownikiem. Jednak taka możliwość dotyczy tylko umów o pracę na czas nieokreślony, przy co najmniej 3-letnim stażu u danego pracodawcy. W takim przypadku 3-miesięczny okres wypowiedzenia może zostać skrócony do maksymalnie 1 miesiąca (zgodnie z art. 361 Kodeksu pracy).
Ważne jest zaznaczenie, że skrócenie okresu wypowiedzenia jest dozwolone jedynie dla umów zawartych na czas nieokreślony z 3-miesięcznym okresem wypowiedzenia. Oświadczenie o skróceniu tego okresu musi być złożone jednocześnie z wypowiedzeniem umowy o pracę i nie może być przekazane pracownikowi w późniejszym terminie.
Przykład 1.
Pani Halina jest zatrudniona w firmie X od 2.04.2017 r. Z powodu ogłoszenia likwidacji pracodawcy, została z nią rozwiązana umowa o pracę za wypowiedzeniem 28.07.2023 r. Pracodawca postanowił skrócić 3-miesięczny okres wypowiedzenia do 1 miesiąca, co w tym przypadku było możliwe. Stosunek pracy rozwiązał się 31.08.2023 r.
Skrócenie okresu wypowiedzenia krótszego niż 3 miesiące również jest możliwe, ale jedynie poprzez porozumienie stron zawarte z pracownikiem (art. 36 § 6 Kodeksu pracy). Wówczas można ustalić dowolny termin zakończenia umowy, a pracownikowi nie przysługuje odszkodowanie za skrócony okres wypowiedzenia.
Przykład 2.
Pan Grzegorz zatrudniony w firmie Y od 1.09.2022 r., 16.06.2023 r. otrzymał od pracodawcy rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem. Panu Grzegorzowi przysługiwał 1-miesięczny okres wypowiedzenia, jednak z uwagi na to, że przed upływem okresu wypowiedzenia chciał rozpocząć pracę u kolejnego pracodawcy, na mocy porozumienia stron skrócił okres wypowiedzenia. Umowa o pracę uległa rozwiązaniu 18.07.2023 r.
Odszkodowanie za skrócony okres wypowiedzenia wynikające z redukcji 3-miesięcznego terminu wypowiedzenia w umowie na czas nieokreślony do maksymalnie 1 miesiąca wymaga wypłaty pracownikowi odszkodowania za resztę okresu wypowiedzenia. Bez znaczenia jest, czy pracownik znalazł nową pracę po zakończeniu zatrudnienia u danego pracodawcy.
Okres, za który przysługuje odszkodowanie, jest wliczany do ogólnego stażu pracy (zgodnie z art. 361 § 2 Kodeksu pracy), ale nie jest brany pod uwagę przy obliczaniu urlopu wypoczynkowego. W przypadku skrócenia okresu wypowiedzenia umowa kończy się wraz z upływem zredukowanego terminu, a odszkodowanie powinno być wypłacone najpóźniej ostatniego dnia pracy.
Informacja o skróceniu okresu wypowiedzenia powinna zostać uwzględniona w świadectwie pracy. Obliczenia odszkodowania za skrócony okres wypowiedzenia oparte są na zasadach stosowanych przy wyliczaniu ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy, z pominięciem jednak współczynnika urlopowego.
Odszkodowanie za skrócony okres wypowiedzenia jest wypłacane w wysokości średniego miesięcznego wynagrodzenia lub jego wielokrotności. W obliczeniach uwzględnia się:
- stałe składniki wynagrodzenia, zgodne z wysokością należną w miesiącu wypłaty odszkodowania,
- składniki wynagrodzenia przysługujące za okresy miesięczne o zmiennym charakterze, wypłacone w trakcie 3 miesięcy bezpośrednio poprzedzających miesiąc, w którym pracownik uzyskał prawo do odszkodowania – średnia wartość z tego okresu,
- składniki wynagrodzenia za okresy dłuższe niż 1 miesiąc, wypłacone w ciągu 12 miesięcy poprzedzających miesiąc, w którym pracownik nabył prawo do odszkodowania – średnia wartość z tego okresu.
Od odszkodowania nie pobiera się składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, jednak podlega ono opodatkowaniu.
Przykład 3.
Pani Anna otrzymuje wynagrodzenie zasadnicze w wysokości 5 000 zł. 30.11.2023 r. otrzymała wypowiedzenie umowy o pracę wraz z oświadczeniem pracodawcy o skróceniu 3-miesięcznego okresu wypowiedzenia do 1 miesiąca. W związku z tym umowa ulegnie rozwiązaniu 31.12.2023 r., a za styczeń i luty otrzyma odszkodowanie, najpóźniej 31.12.2023 r., w wysokości 10 000 zł (5 000 zł x 2 miesiące).
Przykład 4.
Panu Wojciechowi złożono rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem z przyczyn niedotyczących pracownika 31.08.2023 r. Pracodawca przekazał również panu Wojciechowi oświadczenie o skróceniu okresu wypowiedzenia z 3 miesięcy do 1 miesiąca, w związku z czym za dwa miesiące panu Wojciechowi przysługuje odszkodowanie. Oprócz wynagrodzenia zasadniczego w wysokości 4 000 zł otrzymywał on premie miesięczne wypłacone w wysokości:
- 350 zł – premia wypłacona w sierpniu,
- 400 zł – premia wypłacona w lipcu,
- 520 zł – premia wypłacona w czerwcu.
Średnia wysokość premii wypłaconych w ciągu 3 miesięcy poprzedzających miesiąc, w którym pan Wojciech nabył prawo do odszkodowania, wyniosła 423,33 zł (350 zł + 400 zł + 520 zł = 1 270 zł, 1 270 zł : 3 = 423,33 zł).
Pan Wojciech otrzyma odszkodowanie za skrócony okres wypowiedzenia w wysokości 8 846,66 zł (4 000 zł + 423,33 zł = 4 423,33 zł, 4 423,33 zł x 2 miesiące = 8 846,66 zł).
