Termin „przedawnienie” ma zastosowanie w różnych dziedzinach prawa, obejmując prawo karne, administracyjne i cywilne. Dzięki tej instytucji wielu dłużnikom udaje się uniknąć konieczności spłaty zaległych należności. Jednakże ważne jest zrozumienie, że przedawnienie nie oznacza całkowitego wygaśnięcia zobowiązań podatkowych. O czym warto wiedzieć w kontekście przedawnienia podatkowego, i kto może skorzystać z tego zjawiska?
Przez instytucję przedawnienia ogranicza się czasowo możliwość egzekwowania należności od dłużników przez organy podatkowe. Zgodnie z art. 70 § 1 Ordynacji podatkowej, zobowiązanie podatkowe przedawnia się po upływie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym miał być uregulowany. Przykładowo, jeśli dług powstał w 2015 roku, przedawnienie nastąpi z końcem roku 2021 (po 5 latach od zakończenia 2016 roku).
POLECAMY: Zatarcie skazania
Zobowiązanie podatkowe może powstać na dwa sposoby: z mocy prawa (bez konieczności decyzji) lub na skutek orzeczenia decyzji podatkowej. Dotyczy to podatków dochodowych (PIT, CIT) oraz podatku VAT. W przypadku podatków od spadków, darowizn, nieruchomości, rolnego i leśnego, obowiązuje 5-letni okres przedawnienia, ale każda z tych danin podlega odrębnemu terminowi przedawnienia.
W kontekście podatku od spadku, zobowiązanie podatkowe powstaje w chwili przyjęcia spadku, a obowiązek podatkowy należy zgłosić poprzez złożenie deklaracji SD-3 w odpowiednim urzędzie skarbowym. Decyzja w tej sprawie jest wydawana przez organ skarbowy. Jeżeli nabycie spadku (niezgłoszone do opodatkowania) zostanie stwierdzone pismem, obowiązek podatkowy zaczyna obowiązywać od momentu sporządzenia tego pisma, takiego jak orzeczenie sądu, jednak należy pamiętać, że przymus staje się aktualny dopiero po uprawomocnieniu się wspomnianego orzeczenia.
W przypadku, gdy nabycie spadku nie zostało zgłoszone, zobowiązanie podatkowe powstaje w momencie, gdy obywatel złoży oświadczenie przed organem dotyczące faktu nabycia spadku. Przedawnieniu może ulec zarówno samo zobowiązanie podatkowe (jeśli nie ustalono stawki z powodu braku przedstawienia argumentów przed organem), jak i zaległość podatkowa (określana przez organ podatkowy).
W praktyce termin przedawnienia prawa do wydania decyzji ustalającej wysokość podatku od spadku zaczyna biec od końca roku, w którym powstał obowiązek. W przypadku, gdy decyzję o nabyciu praw do spadku wydał sąd, termin ten liczy się od końca roku, w którym postanowienie sądu stało się prawomocne. Warto podkreślić, że zobowiązanie podatkowe z tytułu podatku spadkowego nie powstanie, jeśli decyzja ustalająca należność nie zostanie doręczona przed upływem 3 lat od końca roku, w którym postanowienie to stało się konieczne.
Natomiast w sytuacji, gdy zobowiązana osoba nie złoży deklaracji w terminie lub nie ujawni wszystkich danych potrzebnych do ustalenia opłaty, decyzja ustalająca stawkę z tytułu nabycia spadku nie zostanie doręczona przed upływem 5 lat.
W przypadku podatku od darowizn, podobnie jak w sytuacji podatku od spadku, należność powstaje w wyniku doręczenia decyzji ustalającej wysokość zobowiązania. Jednakże organ skarbowy musi przekazać tę decyzję w określonym czasie, a przekroczenie tego terminu uniemożliwia doręczenie ze względu na przedawnienie specjalnego rodzaju.
Przepisy Ordynacji podatkowej wskazują, że zobowiązanie podatkowe nie powstaje, jeśli decyzja ustalająca należność została doręczona po upływie 3 lat od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek. W przypadku braku złożenia deklaracji lub ujawnienia wszystkich danych potrzebnych do decyzji, termin przedawnienia wydłuża się do 5 lat.
W kontekście podatku od nieruchomości, obowiązek podatkowy powstaje w wyniku doręczenia decyzji. Istnieją jednak dwa scenariusze uniknięcia określenia należności. Pierwszy to brak rozpoczęcia zobowiązania, jeśli decyzja ustalająca została doręczona po upływie 3 lat od końca roku, w którym konieczne było jej wydanie. Drugi scenariusz dotyczy sytuacji, gdy podatnik nie złożył deklaracji lub nie podał wszystkich danych potrzebnych do decyzji. W takim przypadku termin przedawnienia wydłuża się do 5 lat.
Przepisy Ordynacji podatkowej wyraźnie stwierdzają, że przedawnieniu nie ulegają zobowiązania zabezpieczone hipoteką lub zastawem skarbowym. Podobnie, podatek od spadków i darowizn nie przedawnia się w przypadku nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych w drodze darowizny lub polecenia darczyńcy, jeśli konieczność została zgłoszona przed organem w toku czynności sprawdzających. W takich przypadkach organ ma prawo do zastosowania sankcyjnej stawki 20%.
W kontekście roszczeń konsumentów, dług nie przestaje istnieć, dopóki osoba, która nie uregulowała należności, nie zgłosi faktu upłynięcia terminu dochodzenia roszczenia w toku procesu. Zgodnie z art. 117 § 2(1) Kodeksu cywilnego, po upływie terminu przedawnienia osoba przysługująca roszczenie może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeknie się korzystania z zarzutu przedawnienia. Niemniej jednak zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przed upływem terminu jest nieważne.
Aby uniknąć zadłużeń i problemów finansowych, zaleca się terminową spłatę rat. Warto również starannie analizować swoją sytuację finansową przed zaciągnięciem pożyczki lub kredytu oraz skonsultować się z ekspertem w dziedzinie finansów. Dodatkowo, dokładne studiowanie umowy przed jej podpisaniem jest istotne ze względu na potencjalne ukryte koszty.
