Konstytucjonaliści twierdzą, że projekt zmiany konstytucji dotyczący Trybunału Konstytucyjnego (TK) musi być uzupełniony. Ich sugestie obejmują ograniczenie możliwości kandydowania do TK dla wiceministrów i radnych, oraz klarowne określenie statusu tzw. sędziów dublerów. Te propozycje oraz wątpliwości zostały przedstawione w pięciu ekspertyzach, które właśnie zostały udostępnione przez Senat. Projekt zmiany konstytucji, będący częścią tzw. czteropaku Bodnara – planowanej gruntownej reformy Trybunału Konstytucyjnego, jest obecnie poddawany analizie.
POLECAMY: Prokurator Generalny Adam Bodnar bierze się za nielegalny Trybunał Konstytucyjny
Część tego planu składa się z już uchwalonej uchwały sejmowej oraz dwóch procedowanych w Sejmie projektów ustaw. Zaproponowane nowelizacje ustawy zasadniczej obejmują m.in. wygaśnięcie trwającej kadencji sędziów, zmianę sposobu ich powoływania, wprowadzenie czteroletniej karencji dla osób, które pełniły określone funkcje polityczne, takie jak posłowie, senatorowie czy członkowie rządu. Ponadto, proponowane zmiany zakładają stworzenie podstaw dla szerszego stosowania przez sądy rozproszonej kontroli konstytucyjności.
Wniosek o podjęcie inicjatywy ustawodawczej w tej sprawie został zgłoszony na początku marca przez senatorów koalicji rządzącej. Przez ponad dwa miesiące do senackiej komisji ustawodawczej napłynęły ekspertyzy konstytucjonalistów.
Senat opublikował te opinie w poniedziałek. Eksperci podkreślają w nich znaczenie i potrzebę zmian, które mogą przyczynić się do rozwiązania obecnego kryzysu konstytucyjnego. Wskazują jednak na potrzebę uzupełnienia niektórych proponowanych postanowień, takich jak rozszerzenie bezpośredniego stosowania konstytucji przez sądy, czyli tzw. rozproszonej kontroli konstytucyjności.
Konstytucjonalistom pozytywnie oceniane jest to rozwiązanie, ponieważ może ono zmniejszyć obciążenie Trybunału i przyspieszyć rozstrzyganie spraw, w których pojawiają się wątpliwości co do zgodności przepisów z konstytucją. Profesor Marcin Matczak jednak zauważa, że istnieje ryzyko różnic w interpretacji konstytucji i jej bezpośrednim stosowaniu przez sądy różnych instancji. Z tego powodu zaleca wprowadzenie środków zapewniających jednolitość orzecznictwa, na przykład poprzez nadzór Sądu Najwyższego.
Profesor Hubert Izdebski sugeruje dodanie przepisu przejściowego, który zapewni, że postępowania dotyczące pytań prawnych skierowanych do Trybunału przed wejściem w życie nowej ustawy będą prowadzone zgodnie z dotychczasowymi zasadami. Ma to zapobiec ewentualnym odmowom odpowiedzi na te pytania przez Trybunał.
Dr hab. Sławomir Patyra wyraża pewne wątpliwości co do wprowadzenia tego przepisu, uznając go za dekoracyjny i obawiając się, że może on zbytnio ograniczyć rozproszoną kontrolę konstytucyjności lub być stosowany w sposób sprzeczny z obowiązującym modelem scentralizowanej kontroli konstytucyjności w Polsce.
Tylko nie dla wiceministrów, radnych i Prezydenta
Mimo pozytywnej oceny ekspertów dotyczącej propozycji utrudnienia politykom wyboru sędziów do Trybunału Konstytucyjnego (TK), niektórzy wyrażają pewne zastrzeżenia. Według profesora Andrzeja Jackiewicza, czteroletnia karencja w pełnieniu określonych funkcji politycznych może być niewystarczająca, dlatego proponuje wydłużenie tego okresu. Sugeruje również rozważenie poszerzenia grupy osób objętych taką karencją. Podobne wątpliwości wyrażają profesorowie Marcin Matczak i Mariusz Jabłoński. Ostatni z nich pyta: „Dlaczego osoba wybrana bez ograniczeń może obejmować stanowisko, jeśli zakończyła pełnienie funkcji prezydenta RP, wiceministra, sekretarza stanu, a nawet radnego?”.
Konstytucjonaliści wyrażają również zastrzeżenia do propozycji zakończenia kadencji dotychczasowych sędziów TK wraz z wejściem w życie zmiany konstytucji. Profesor Matczak sugeruje dodanie jasnego uregulowania statusu tzw. sędziów dublerów oraz określenie, że nie obejmuje ich ani zakończenie kadencji, ani prawo do przejścia w stan spoczynku. Podobne zdanie wyraża profesor Patyra.
– Proponowana regulacja zrównuje ich status z pozostałymi dwunastoma legalnymi sędziami Trybunału, w efekcie czyniąc ich beneficjentami mechanizmu „przejścia w stan spoczynku” – uważa konstytucjonalista.
Komisja ustawodawcza Senatu rozpocznie prace nad projektem zmiany konstytucji w czwartek podczas pierwszego czytania. Według słów przewodniczącego komisji, senatora Krzysztofa Kwiatkowskiego, jest on otwarty na uwagi, sugestie oraz propozycje zmian do projektu, zważywszy na istotę i znaczenie tej reformy.
