Uzyskanie orzeczenia o wskazaniach do ulg i uprawnień jest alternatywą dla osób posiadających ważne orzeczenie o inwalidztwie, niezdolności do pracy lub samodzielnej egzystencji, pozwalającą na skorzystanie z takich samych przywilejów, jakie przysługują osobom z orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności. Bez niego nie skorzysta się z takich przywilejów, jak choćby możliwość uzyskania zatrudnienia w warunkach pracy chronionej, dofinansowania na sprzęt pomocniczy czy karty parkingowej uprawniającej do stawania na miejscach przeznaczonych dla osób niepełnosprawnych.
POLECAMY: Kiedy sąd ustanowi kuratora dla osoby niepełnosprawnej?
Orzeczenie wydawane w oparciu o inną decyzję administracyjną
Orzeczenie o wskazaniach do ulg i uprawnień wydawane jest osobom, które ukończyły 16 rok życia i posiadają jedno z poniższych orzeczeń:
- orzeczenie lekarza orzecznika ZUS o:
- całkowitej niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji,
- niezdolności do samodzielnej egzystencji,
- całkowitej niezdolności do pracy,
- częściowej niezdolności do pracy oraz celowości przekwalifikowania,
- wydane przed 1 stycznia 1998 r. ważne orzeczenie o zaliczeniu do jednej z grup inwalidów (w przypadku orzeczenia wydanego po 1 stycznia 1998 r. celem skorzystania z ulg i uprawnień przysługujących osobom niepełnosprawnym konieczne jest uzyskanie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności),
- wydane przed 1 stycznia 1998 r. ważne orzeczenie o stałej lub długotrwałej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym.
O wskazaniach do ulg i uprawnień – podobnie jak o niepełnosprawności i o stopniu niepełnosprawności – orzekają powiatowe/miejskie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności (właściwe ze względu na miejsce stałego pobytu osoby zainteresowanej). Orzeczenie wydawane jest na wniosek zainteresowanego lub jego przedstawiciela ustawowego.
Ulgi i uprawnienia, które mogą przysługiwać na podstawie orzeczenia
Z orzeczenia o inwalidztwie, niezdolności do pracy lub do samodzielnej egzystencji nie wynikają stopień niepełnosprawności, jej przyczyna ani (na ich podstawie) wskazania do ulg i uprawnień, które powinny przysługiwać danej osobie w związku z jej niepełnosprawnością. Wszystkie powyższe elementy określane są natomiast w orzeczeniu o wskazaniach do ulg i uprawnień.
Wskazania do ulg i uprawnień określane są przez lekarza – członka zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności, który orzeka w danej sprawie, stosownie do naruszonej sprawności organizmu i ograniczeń funkcjonalnych danej osoby. Mogą one dotyczyć w szczególności:
- możliwości uzyskania odpowiedniego zatrudnienia (uwzględniającego psychofizyczne możliwości danej osoby), uczestnictwa w szkoleniach bądź zatrudnienia w tzw. zakładzie aktywności zawodowej,
- możliwości uczestnictwa w terapii zajęciowej,
- konieczności zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze oraz pomoce techniczne, ułatwiające funkcjonowanie w życiu codziennym – na podstawie którego można będzie uzyskać dofinansowanie na ten cel,
- możliwości korzystania z usług socjalnych, opiekuńczych, terapeutycznych i rehabilitacyjnych świadczonych przez sieć instytucji pomocy społecznej, organizacje pozarządowe i inne placówki,
- konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku z ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji – na podstawie którego będzie można ubiegać się o zasiłek pielęgnacyjny,
- spełnienia przesłanek do wydania karty parkingowej, która przysługuje osobom o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, mającym znacznie ograniczone możliwości samodzielnego poruszania się.
Orzeczenie o wskazaniach do ulg i uprawnień wydawane jest na czas określony – do czasu upływu ważności orzeczenia o inwalidztwie, niezdolności do pracy lub do samodzielnej egzystencji, na podstawie którego zostało ono wydane.
Od orzeczenia o wskazaniach do ulg i uprawnień nie złożymy odwołania
Zgodnie z art. 5a ust. 4 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych – od orzeczenia o wskazaniach do ulg i uprawnień nie służy odwołanie. Oznacza to, że od decyzji powiatowego lub miejskiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności nie odwołamy się do zespołu wojewódzkiego, który jest organem drugiej instancji w przypadku orzeczeń o niepełnosprawności lub o stopniu niepełnosprawności. Wprowadzenie powyższego rozwiązania, wyłączającego zaskarżalność decyzji w przedmiocie wskazania do ulg i uprawnień – ustawodawca motywuje faktem, iż przedmiotowe orzeczenie wydawane jest w oparciu o inną prawomocną i ostateczną decyzję administracyjną, w związku z czym jest ono ostateczne i niezaskarżalne.
Brak możliwości dalszego odwołania do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych budzi jednak wątpliwość sądów administracyjnych pod kątem jego zgodności z Konstytucją. Powyższa droga odwoławcza jest bowiem otwarta przy zwykłym trybie rozstrzygania o wskazaniach co do ulg i uprawnień.
Zobacz także: wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z 22 maja 2014 r., sygn. akt III SA/Lu 50/14
Masz pytania lub potrzebujesz pomocy – zapraszamy do kontaktu!
Podstawa prawna:
- ustawa z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (tekst jedn. Dz. U. z 2024 r., poz. 44)
- rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (tekst jedn. Dz. U. z 2021 r., poz. 857)
