Rzecznik Praw Obywatelskich (RPO) ponownie zwraca uwagę na nierozwiązany problem tzw. książeczek mieszkaniowych z czasów PRL, które mimo licznych prób reform, nadal stanowią wyzwanie dla wielu obywateli. Nowelizacja ustawy w 2021 roku miała przynieść upragnione zmiany, jednak rzeczywistość okazała się mniej optymistyczna.
Historia książeczek mieszkaniowych
Książeczki mieszkaniowe zostały wprowadzone w czasach PRL jako mechanizm oszczędzania na cele mieszkaniowe. System ten miał na celu wspieranie budownictwa mieszkaniowego poprzez umożliwienie posiadaczom książeczek zgromadzenia odpowiedniego wkładu, co dawało prawo do tzw. premii gwarancyjnej. Premia ta miała ułatwić zakup mieszkania. Niestety, kryzys gospodarczy lat 80. spowodował drastyczny spadek wartości zgromadzonych oszczędności, co doprowadziło do utraty ich realnej wartości.
Przetrwanie w III RP
Mimo transformacji ustrojowej, książeczki mieszkaniowe przetrwały i posiadacze nadal mogli wykorzystywać zgromadzone środki na cele mieszkaniowe, takie jak wykup mieszkań czy wymiana okien. Jednakże, ponad milion posiadaczy książeczek nigdy nie zrealizowało swoich praw do premii gwarancyjnej. Problem ten pozostaje aktualny do dziś, co wielokrotnie podkreśla Rzecznik Praw Obywatelskich.
Nowelizacja ustawy w 2021 roku
W 2021 roku wprowadzono nowelizację ustawy, która miała na celu ułatwienie likwidacji książeczek mieszkaniowych oraz wypłatę premii gwarancyjnych. Nowe przepisy wprowadziły obowiązek rejestracji książeczek w bankach, co miało pomóc w określeniu liczby aktywnych książeczek oraz oszacowaniu zobowiązań budżetowych. Dodatkowo, poszerzono katalog czynności uprawniających do premii gwarancyjnej, co miało ułatwić posiadaczom korzystanie z tych środków.
Aktualne problemy i interwencje RPO
Zastępca RPO, Stanisław Trociuk, podkreśla, że obecna sytuacja nie jest zadowalająca. Rzecznik domaga się od ministra rozwoju i technologii, Krzysztofa Paszyka, szczegółowych informacji na temat liczby zarejestrowanych i niezlikwidowanych książeczek oraz dalszych działań przyspieszających ich likwidację. W odpowiedzi, sekretarz stanu w Ministerstwie Rozwoju i Technologii, Jacek Tomczak, poinformował, że resort na bieżąco monitoruje tempo likwidacji książeczek i rozważa różne propozycje działań. Tomczak zaznaczył, że każda zmiana będzie miała wpływ na budżet państwa i kwestie społeczne, co wymaga starannego rozważenia.
Niezadowalające statystyki
Statystyki z 2023 roku wskazują, że liczba zlikwidowanych książeczek była wyjątkowo niska. W ciągu całego roku zlikwidowano zaledwie 3,467 książeczek, co stanowiło tylko 37,8 proc. liczby książeczek zlikwidowanych w 2022 roku. Tak niskie tempo likwidacji uniemożliwia przeprowadzenie dogłębnych analiz i podjęcie skutecznych działań.
Apel RPO o nowe przepisy
Rzecznik Praw Obywatelskich wzywa do podjęcia stanowczych działań w celu rozwiązania problemu książeczek mieszkaniowych, który dotyczy milionów Polaków. Proponuje wprowadzenie nowych tytułów wydatkowych umożliwiających wypłatę premii gwarancyjnych dla posiadaczy książeczek, z uwzględnieniem różnorodnych potrzeb mieszkaniowych. Ministerstwo Rozwoju i Technologii zapowiada, że dalsze decyzje w tej sprawie będą podejmowane na podstawie pogłębionych analiz.
Podsumowanie
Problem książeczek mieszkaniowych z czasów PRL pozostaje nierozwiązany pomimo wielu lat prób reform. Rzecznik Praw Obywatelskich podkreśla konieczność dalszych zmian prawnych i bardziej zdecydowanych działań w celu zapewnienia posiadaczom książeczek możliwości skorzystania z premii gwarancyjnej. Nowe regulacje i efektywne monitorowanie procesu likwidacji książeczek są kluczowe dla rozwiązania tego długoletniego problemu.
