Prokurator Generalny Adam Bodnar korzystając z uprawnienia wynikającego z art. 13 § 1 ustawy z dnia 28 stycznia 2016 r. Prawo o prokuraturze (Dz.U. 2024 poz. 390), a także dostrzegając wagę zagadnienia, wydał w dniu 9 sierpnia 2024 r. „Wytyczne Nr 9/24 w sprawie zasad postępowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury w zakresie prowadzenia spraw dotyczących odmowy dokonania przerwania ciąży oraz tzw. aborcji farmakologicznej” – poinformowano w komunikacie prasowym na stronach Prokuratury Krajowej.
POLECAMY: Rząd Tuska wydał wytyczne dla Prokuratury w sprawie aborcji
Wytyczne są jedną z form zarządzania prokuraturą przez Prokuratora Generalnego, ich celem jest zapewnienie prawidłowego wykonywania ustawowych obowiązków, a także oddziaływanie na podnoszenie poziomu pracy prokuratorów. Z istoty nie zmieniają obowiązującego prawa, pełnią funkcję pomocniczą w pracy prokuratora.
Celem wytycznych nr 9/24 jest ujednolicenie standardów prowadzenia postępowań przygotowawczych w tej kategorii spraw. Zostały one opracowane przez Zespół prokuratorów, który przeprowadził badania aktowe 590 postępowań przygotowawczych prowadzonych w okresie od 1 stycznia 2016 r. do 31 grudnia 2023 r. w prokuraturach rejonowych i okręgowych, zakończonych decyzjami merytorycznymi.
W obecnie obowiązującym stanie prawnym warunki legalnego przerywania ciąży określa ustawa z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (Dz.U.2022 poz.1575).
Wykładnia tego aktu prawnego ma istotne znaczenie dla oceny, czy w konkretnej sytuacji zostały zrealizowane znamiona przestępstwa z art. 152 kk.
Prokuratura jako organ powołany do ścigania przestępstw jest zobowiązana do prowadzenia postępowań w sytuacji, gdy dochodzi do przerwania ciąży przy braku spełnienia ustawowych warunków dopuszczalności aborcji – art. 152 § 1 kk, udzielenia pomocy lub nakłania do przerwania ciąży – art. 152 § 2 kk oraz gdy odmowa przerwania ciąży powoduje skutki określone w art. 155-157 kk i art. 160 kk.
Zamieszczone w Wytycznych wskazówki metodyczne uwzględniają to, że prowadzone postępowania wkraczają w najbardziej intymną sferę życia kobiet oraz ingerują w ich prawa i wolności. Powinno to skłaniać prokuratora do zachowania najwyższego poziomu rzetelności i profesjonalizmu w podejmowanych czynnościach procesowych. Dokonanie czynności przesłuchania kobiety, która wyraziła zgodę na aborcję, powinno być przeprowadzone z poszanowaniem jej godności. Nie może prowadzić do jej wiktymizacji.
Prokurator Generalny zwraca uwagę, że przestępstwo z art. 152 § 2 kk ma charakter formalny co powoduje, że o jego popełnieniu decyduje udzielenie pomocy kobiecie ciężarnej do przerwania ciąży z naruszeniem przepisów lub nakłanianie jej do tego. Prokurator musi więc ustalić, że doszło do wyczerpania znamion tego czynu wobec konkretnej, możliwej do identyfikacji kobiety, bez względu na to czy do przerwania ciąży doszło. Ustalenie, że doszło do upublicznienia abstrakcyjnej informacji o możliwości przerywania ciąży nie powoduje odpowiedzialności karnej.
Dokonując oceny prawnokarnej odmowy przeprowadzenia legalnej aborcji przez personel medyczny prokurator jest zobowiązany ustalić, czy odmowa ta wywołała u kobiety ciężarnej skutki z art. 155 kk – śmierć, art. 156 kk – ciężki uszczerbek na zdrowiu, art. 157 kk – średni i lekki uszczerbek na zdrowiu, art. 160 kk – narażenie na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia. Jest to o tyle istotne, że sama odmowa nie stanowi przestępstwa.
W sprawach o odmowę przeprowadzenia aborcji przez personel medyczny, wywołującą u kobiety ciężarnej skutki z art. 155 -157 kk i art. 160 kk prokurator powinien rozważyć poinformowanie o postępowaniu właściwego Okręgowego Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej. W postępowaniach, których przedmiotem jest odmowa legalnej aborcji prokurator powinien powiadomić również Rzecznika Praw Pacjenta i właściwy miejscowo Oddział NFZ, z którym dana placówka medyczna zawarła umowę na udzielanie świadczeń w zakresie ginekologii i położnictwa.
Wytyczne odnoszą się do wszystkich etapów postępowania przygotowawczego, tj. wszczęcia postępowania, czynności dowodowych, rozstrzygnięć merytorycznych, a w przypadku skierowania aktu oskarżenia – postępowania przed sądem. Obejmują swoim zakresem również zagadnienia dotyczące odpowiedzialności za pomoc w przerwaniu ciąży za granicą oraz za pomoc udzieloną za granicą.
Krajowa Rada Prokuratorów przy Prokuratorze Generalnym pozytywnie zaopiniowała projekt Wytycznych.
