Dziedziczenie ustawowe to proces podziału majątku po śmierci spadkodawcy, uregulowany w Kodeksie cywilnym. Zazwyczaj ma ono miejsce, gdy zmarły nie pozostawił testamentu. Jednak nawet w przypadku istnienia testamentu, dziedziczenie ustawowe może wejść w życie, jeśli testament zostanie uznany za nieważny lub wszyscy spadkobiercy go odrzucą. W takich sytuacjach majątek może trafić do gminy lub Skarbu Państwa.
Co to jest dziedziczenie ustawowe?
Dziedziczenie ustawowe to sposób podziału majątku spadkodawcy, który ma miejsce w sytuacjach, gdy:
- Spadkodawca nie sporządził testamentu.
- Testament został uznany za nieważny.
- Żaden z uprawnionych spadkobierców nie zaakceptował zapisu testamentowego.
W Polsce dziedziczenie ustawowe jest stosowane w ponad 90% spraw spadkowych. Zgodnie z badaniem przeprowadzonym przez Kantar w 2021 roku, tylko 8% osób powyżej 45. roku życia spisało testament. Popularność testamentów wciąż pozostaje niska, co sprawia, że dziedziczenie ustawowe jest dominującym sposobem rozdziału majątku.
Warto pamiętać, że testament odręczny jest ważny tylko wtedy, gdy majątek jest dzielony procentowo. Jeśli chcemy przekazać konkretne przedmioty określonym osobom, konieczny jest testament notarialny, sporządzony w obecności notariusza.
Kolejność dziedziczenia ustawowego
Kodeks cywilny wyznacza sześć grup spadkobierców, którzy są uprawnieni do dziedziczenia ustawowego. Grupy te są uszeregowane od najbardziej uprawnionych do najmniej uprawnionych. Kolejność dziedziczenia ustawowego jest następująca:
- Małżonek i dzieci
- Małżonek i rodzice
- Małżonek i rodzeństwo
- Dziadkowie
- Pasierbowie
- Gmina i Skarb Państwa
Dziedziczenie ustawowe: Małżonek i dzieci na pierwszym miejscu
W pierwszej kolejności majątek spadkodawcy dziedziczą małżonek i dzieci, którzy otrzymują go w równych częściach. W takim przypadku udział małżonka nie może być mniejszy niż 25% całości majątku. W sytuacji, gdy dziecko zmarło lub odrzuciło spadek, jego udział przechodzi na jego zstępnych, czyli dzieci.
Jeśli spadkodawca nie miał dzieci, majątek dzielą między siebie małżonek i rodzice zmarłego. W takiej sytuacji rodzice mają prawo do co najmniej 25% majątku. Jeżeli jeden z rodziców nie żyje, drugi ma prawo do połowy spadku.
W przypadku, gdy spadkodawca nie miał współmałżonka ani dzieci, majątek przechodzi na rodziców, którzy dzielą go po połowie. Następni w kolejce są bracia i siostry zmarłego, a ich udziały są równe. Po nich dziedziczą ich dzieci, czyli bratankowie i siostrzenice spadkodawcy.
Twój dom może przejąć państwo. Jak działa dziedziczenie ustawowe?
Dziedziczenie ustawowe obejmuje także dalszą rodzinę spadkodawcy, taką jak dziadkowie, którzy mogą dziedziczyć majątek po wnuku, dzieląc się nim po połowie. W przypadku ich śmierci prawo dziedziczenia przechodzi na ich zstępnych.
Pasierbowie również mają prawo do dziedziczenia, jeśli są jedynymi żyjącymi bliskimi spadkodawcy. Jednak, jeśli nie dożyją otwarcia spadku, ich prawa do dziedziczenia nie przechodzą na ich zstępnych.
W przypadku braku spadkobierców z wymienionych grup, lub w sytuacji odrzucenia testamentu przez wszystkich uprawnionych, majątek przechodzi na Skarb Państwa. W takim przypadku całość spadku, w tym nieruchomości, pieniądze, kosztowności czy samochód, przypada gminie ostatniego zamieszkania zmarłego. Jeśli jednak nie można ustalić właściwej gminy lub gdy zmarły mieszkał za granicą, cały majątek przechodzi na Skarb Państwa.
Podsumowanie
Dziedziczenie ustawowe w Polsce reguluje podział majątku spadkowego w sytuacjach, gdy testament nie został sporządzony lub został uznany za nieważny. Kodeks cywilny określa kolejność spadkobierców, od najbliższej rodziny, jak małżonek i dzieci, po dalsze osoby, takie jak dziadkowie, pasierbowie, a w ostateczności gmina lub Skarb Państwa. Dziedziczenie ustawowe odgrywa kluczową rolę w polskim prawie spadkowym, ze względu na niską popularność spisywania testamentów. Warto więc znać jego zasady, aby móc świadomie planować przyszłość swojego majątku.
Informacje zawarte na stronie stanowią opis stanu prawnego na dzień publikacji i nie są poradą prawną w indywidualnej sprawie. Stan prawny od opublikowania może ulec zmianie. Kancelaria nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie wpisu w celu rozwiązania problemów prawnych.
Masz pytania lub potrzebujesz pomocy – zapraszamy do kontaktu!
