Unia Europejska uruchomiła ogromny program wspierający rozwój sztucznej inteligencji (AI) poprzez finansowanie budowy i modernizacji superkomputerów. Z jednej strony, kraje członkowskie mogą starać się o dofinansowanie, które wynosi aż 200 mln euro na budowę nowych centrów obliczeniowych. Z drugiej strony, Polska nie zdoła skorzystać z tej oferty z powodu braku własnych środków, które musiałaby dołożyć do unijnej dotacji.
Program Fabryki AI – szansa na rozwój sztucznej inteligencji w Europie
Zgodnie z informacjami podanymi przez Gazetę Wyborczą, Komisja Europejska (KE) doskonale zdaje sobie sprawę z technologicznego zacofania Unii Europejskiej w stosunku do Stanów Zjednoczonych i Chin, zwłaszcza w zakresie rozwoju AI. Aby temu przeciwdziałać, uruchomiono inicjatywę o nazwie Fabryki AI. W ramach tego programu, państwa członkowskie UE mogą ubiegać się o wsparcie finansowe na rozwój superkomputerów, które będą dedykowane badaniom i rozwojowi sztucznej inteligencji.
Jednym z głównych założeń programu jest przyznanie 200 mln euro na budowę nowych superkomputerów, a także 15 mln euro na rozbudowę istniejących centrów obliczeniowych. Polska, posiadająca rozwiniętą infrastrukturę, wydaje się być w idealnej sytuacji, aby skorzystać z tego wsparcia, jednak problemem okazuje się finansowanie.
Polska poza główną grą
Jak podkreśla GW, Polska nie wystąpi o 200 mln euro na budowę nowego superkomputera AI, ponieważ aby otrzymać takie wsparcie, należałoby dołożyć równowartość tej sumy z własnego budżetu. Niestety, taka inwestycja nie była przewidziana ani w tegorocznym, ani w przyszłorocznym planie finansowym państwa. Dr Piotr Sankowski, cytowany przez GW, zauważa, że środki te mogłyby pozwolić na stworzenie centrum obliczeniowego na miarę europejskich standardów, w którym Polska mogłaby prowadzić zaawansowane prace nad AI.
Z kolei Marek Magryś z Akademii Górniczo-Hutniczej (AGH) zaznacza, że unijny projekt Fabryki AI jest stosunkowo nową inicjatywą. Rozmowy na ten temat rozpoczęły się dopiero pod koniec 2023 roku, a konkretne założenia zostały opublikowane dopiero w połowie 2024 roku. Jego zdaniem, trudno mieć pretensje do rządu, że nie zaplanował tak znaczących środków w obecnym budżecie, biorąc pod uwagę krótki czas od ogłoszenia programu.
Brak strategii rozwoju AI w Polsce
Jednak jak zauważa Magryś, największym problemem nie jest jedynie brak środków, lecz brak strategicznego planu rozwoju AI w Polsce. “Unijne projekty opierają się na wcześniej zaplanowanych działaniach i inwestycjach. Jeśli nie mamy jasno określonych priorytetów i kierunków rozwoju AI, trudno później lobbować na rzecz realizacji takich projektów” – mówi ekspert.
Szanse na modernizację istniejących centrów obliczeniowych
Pomimo braku środków na budowę nowego superkomputera, Polska wciąż może starać się o 15 mln euro na modernizację istniejących centrów obliczeniowych. Jak podkreśla GW, w kraju działa kilka czołowych jednostek, takich jak Cyfronet AGH, Poznańskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe (PCSS) oraz Wrocławskie Centrum Sieciowo-Superkomputerowe (WCSS). Modernizacji wymaga także centrum obliczeniowe ICM Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie znajduje się superkomputer Okeanos, oddany do użytku w 2016 roku, który w dzisiejszych realiach technologicznych wymaga już unowocześnienia.
Zwiększone wsparcie finansowe mogłoby np. pomóc Cyfronetowi AGH w rozwoju najszybszego polskiego superkomputera, Helios. Ministerstwo Cyfryzacji próbuje obecnie zabezpieczyć brakujące 8 mln euro na rozwój Heliosa, który pozwoliłby na zwiększenie liczby procesorów graficznych (GPU) o 1000 jednostek, co z kolei dwukrotnie podniosłoby jego moc obliczeniową. Jednak na chwilę obecną brak jest odpowiedzi ze strony Ministerstwa Cyfryzacji, czy uda się znaleźć wymagane środki.
Wnioski o dofinansowanie – opóźnienia i brak zainteresowania
Polska miała możliwość składania wniosków o dofinansowanie od 11 września 2024 roku, jednak jak wynika z relacji Gazety Wyborczej, zainteresowanie ze strony ministerstw było minimalne. Dziennikarze próbowali uzyskać konkretne informacje na temat podejmowanych działań, jednak byli odsyłani od jednego resortu do drugiego.
Niestety, pomimo potencjalnych korzyści, jakie mogłoby przynieść unijne wsparcie, brak funduszy i strategii sprawia, że Polska pozostaje w tyle w wyścigu technologicznym na polu sztucznej inteligencji. Europejski program Fabryki AI stanowi szansę na rozwój w tym obszarze, ale bez odpowiednich decyzji i inwestycji Polska może przegapić kolejną możliwość na rozwój zaawansowanej infrastruktury technologicznej.
Podsumowanie:
Mimo dostępnych unijnych środków na rozwój superkomputerów AI, Polska nie zdoła skorzystać z pełnego wsparcia z powodu braku odpowiednich środków własnych. Problem tkwi nie tylko w budżecie, ale także w braku strategicznego planu rozwoju sztucznej inteligencji w kraju. Modernizacja istniejących centrów obliczeniowych, takich jak Helios w Cyfronecie AGH, mogłaby być krokiem naprzód, jednak wciąż brakuje odpowiedniego finansowania i jasnej wizji przyszłości AI w Polsce.
