Rząd przyspiesza prace nad likwidacją Centralnego Biura Antykorupcyjnego (CBA). Według ministra spraw wewnętrznych i administracji, Tomasza Siemoniaka, projekt ustawy ma zostać przyjęty przez Radę Ministrów najpóźniej do 10 grudnia 2024 r. Stały Komitet Rady Ministrów zatwierdził dokument już w ubiegły piątek, a obecnie znajduje się on w fazie finalnych prac legislacyjnych w ramach komisji prawniczej.
Tło decyzji: Dlaczego CBA zostanie zlikwidowane?
Postulat likwidacji CBA pojawił się w listopadzie 2023 r. jako część umowy koalicyjnej Koalicji Obywatelskiej, Trzeciej Drogi oraz Nowej Lewicy. Krytycy Biura zarzucają mu liczne nadużycia, w tym naruszanie praworządności, swobód obywatelskich oraz brak neutralności politycznej w działaniach antykorupcyjnych.
Centralne Biuro Antykorupcyjne, utworzone na mocy ustawy z 9 czerwca 2006 r., miało zwalczać korupcję w życiu publicznym i gospodarczym. Obecna koalicja rządząca podkreśla jednak, że instytucja ta zamiast pełnić swoje zadania, stała się narzędziem politycznych rozgrywek.
Nowa struktura po likwidacji CBA
Projekt ustawy przewiduje, że obowiązki dotychczas realizowane przez CBA zostaną podzielone między trzy instytucje:
- Policja – utworzy nową jednostkę, Centralne Biuro Zwalczania Korupcji (CBZK), która przejmie kluczowe zadania w zakresie rozpoznawania, zwalczania i zapobiegania przestępczości korupcyjnej.
- Krajowa Administracja Skarbowa (KAS) – zajmie się weryfikacją oświadczeń majątkowych oraz kontrolą działalności gospodarczej.
- Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego (ABW) – w ramach swoich dotychczasowych kompetencji skupi się na zwalczaniu przestępczości naruszającej ekonomiczne fundamenty państwa i korupcji wśród osób pełniących funkcje publiczne.
Przewidywany harmonogram zmian
Pierwsza wersja projektu ustawy zakładała likwidację CBA do 1 stycznia 2025 r., jednak w lipcu 2024 r. termin przesunięto na 1 kwietnia 2025 r.. Ostateczna data jest jednak uzależniona od przebiegu prac legislacyjnych i ewentualnych poprawek.
Do momentu rozwiązania Biura funkcjonariusze nadal będą realizować swoje obowiązki.
Co oznacza likwidacja CBA dla obywateli i instytucji państwowych?
- Zmiana modelu walki z korupcją: Wprowadzenie CBZK jako nowej, wyspecjalizowanej jednostki Policji ma zapewnić bardziej przejrzyste i efektywne działania w obszarze antykorupcyjnym.
- Rozdział kompetencji: Zamiast centralizacji zadań w jednej instytucji, zadania zostaną podzielone między różne organy, co ma zwiększyć ich skuteczność i ograniczyć ryzyko nadużyć.
- Kontrole majątkowe: Weryfikacja oświadczeń majątkowych przeniesiona do KAS może wpłynąć na lepsze wykorzystanie wiedzy i zasobów tej instytucji.
Podsumowanie
Likwidacja Centralnego Biura Antykorupcyjnego to jeden z najbardziej kontrowersyjnych punktów programu obecnej koalicji rządzącej. Rząd argumentuje, że zmiany są konieczne, aby usprawnić walkę z korupcją i ograniczyć polityczne nadużycia. Z kolei krytycy decyzji wskazują na ryzyko fragmentaryzacji kompetencji i wyzwania związane z wdrożeniem nowego modelu.
Koniec CBA oznacza początek nowego rozdziału w działaniach antykorupcyjnych w Polsce. Wszystko wskazuje na to, że 2025 rok przyniesie istotne zmiany w funkcjonowaniu instytucji odpowiedzialnych za zwalczanie korupcji.
