Reprezentant dziecka – nowe rozwiązanie w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym

Prawa dziecka wymagają szczególnej ochrony – w końcu przeważnie dzieci nie mają możliwości, aby samodzielnie zadbać o realizację swoich interesów. Poza tym w różnego rodzaju postępowaniach przed sądami i innymi organami władzy wymagają posiadania wiedzy i doświadczenia prawniczego, najczęściej związanego z legitymowaniem się odpowiednim wykształceniem oraz uprawnieniami. Ochrona dziecka jest jednym z priorytetów ustawodawcy i organów władzy publicznej, dlatego zdecydowano się na szereg zmian w prawie, które już weszły bądź dopiero wejdą w życie 15 lutego bieżącego roku. W pierwszej grupie znajdują się regulacje dotyczące reprezentanta dziecka. Co warto o nich wiedzieć?

POLECAMY: Wkrótce ubezwłasnowolnienie może przejść do lamusa – zastąpić je ma nowa instytucja

Uprawnienia i obowiązki reprezentanta dziecka

Aby sprostać wyzwaniom prawodawca zdecydował o wprowadzeniu zmian do kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Wszystko za sprawą ustawy z 28 lipca 2023 r. nowelizującej kodeks oraz inne ustawy dotyczące ochrony praw dzieci.

Zgodnie z nowym brzmieniem art. 99 par. 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, opiekun jest ustanawiany dla dziecka pozostającego pod władzą rodzicielską, którego nie może reprezentować żadne z rodziców. Tym samym instytucja reprezentanta dziecka zastąpiła dotychczasowego kuratora. Jednocześnie ustawodawca skupił się na sformułowaniu jedynie tej bardzo ogólnej przesłanki, nie wskazując (nawet przykładowo), na czym dokładniej mogłaby polegać przeszkoda uniemożliwiająca reprezentowanie dziecka przez rodziców. Tym samym sąd rodzinny ma szerokie możliwości oceny okoliczności konkretnego przypadku i ustalenia, czy rzeczywiście dziecko nie może być reprezentowane przez żadną z osób sprawującą nad nim władzę rodzicielską.

Mówiąc w pewnym uproszczeniu, reprezentant dziecka to po prostu jego prawnik, którego zadaniem jest ochrona uprawnień dziecka w różnego rodzaju postępowaniach sądowych. Reprezentant dziecka jest umocowany do dokonywania wszelkich czynności łączących się ze sprawą, również w zakresie zaskarżenia i wykonania orzeczenia.

Nadzór nad działalnością reprezentanta dziecka

Zgodnie z art. 99¹ § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, reprezentantem dziecka może być ustanowiony adwokat lub radca prawny, który wykazuje szczególną znajomość spraw dotyczących dziecka, tego samego rodzaju lub rodzajowo odpowiadających sprawie, w której wymagana jest reprezentacja dziecka lub ukończył szkolenie dotyczące zasad reprezentacji dziecka, praw lub potrzeb dziecka. W związku z tym reprezentantem dziecka powinien być prawnik posiadający szczególne doświadczenie w zakresie prowadzenia spraw rodzinnych.

Jedynie w przypadku mniej skomplikowanych spraw dziecko może reprezentować osoba niebędąca zawodowym prawnikiem, ale posiadająca wyższe wykształcenie prawnicze i wykazująca znajomość potrzeb dziecka. Z tego rozwiązania można skorzystać zwłaszcza wtedy, gdy sąd dokładnie określi treść czynności, jakie ma podejmować reprezentant dziecka. Natomiast osoba w ogóle nieposiadająca wykształcenia prawniczego może zostać ustanowiona reprezentantem tylko, gdy przemawiają za tym szczególne okoliczności.

Oczywiście reprezentant dziecka nigdy nie może działać jedynie według własnego uznania. Ma obowiązek kierować się dobrem dziecka. Gdyby zaś nie wykonywał bądź nieprawidłowo wykonywał swoje obowiązki, powinien zostać odwołany przez sąd rodzinny. Dodatkowo:

• nad działalnością reprezentanta dziecka czuwa sąd opiekuńczy, zaznajamiając się na bieżąco z jego działalnością,
• reprezentant dziecka składa sądowi opiekuńczemu w wyznaczonych terminach, nie rzadziej niż co cztery miesiące, informacje dotyczące jego działalności,
• reprezentant ma prawo uzyskać od rodziców oraz od instytucji państwowych informacje o dziecku, jego stanie zdrowia, sytuacji rodzinnej i środowisku, w zakresie niezbędnym do prawidłowej reprezentacji dziecka.

Podstawa prawna:

• art. 1 ustawy z 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r., poz. 1606)
• ustawa z 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r., poz. 2809)