Poszukiwanie nowatorskich form wsparcia społecznego skupia się coraz bardziej na idei bezwarunkowego dochodu podstawowego (BDP). Ta koncepcja przyciąga uwagę jako potencjalne rozwiązanie w dziedzinie wsparcia finansowego, niezależnie od statusu czy sytuacji życiowej.

Aktualnie, faza projektu dotyczącego wsparcia bezwarunkowego dochodu podstawowego różni się w zależności od kraju czy regionu. Niektóre miejsca przeprowadzają eksperymenty pilotażowe, w których udzielane są niewielkie sumy pieniędzy wybranej grupie ludzi, aby zbadać wpływ BDP na ich życie i zachowania. Inne miejsca mogą prowadzić dyskusje polityczne i badania, aby ocenić wykonalność i skuteczność wdrożenia takiego systemu.

Jest to wciąż kwestia badawcza i polityczna, która wymaga głębszej analizy, dyskusji społecznej oraz ewentualnego przetestowania na mniejszą lub większą skalę, zanim stałaby się powszechną praktyką.

Innowacyjność BDP polega na jego potencjalnej zdolności do zredukowania nierówności społecznych, zapewnienia podstawowego wsparcia finansowego wszystkim obywatelom i zmiany sposobu, w jaki myślimy o systemach wsparcia społecznego. Jednakże, przed pełnym wdrożeniem, konieczne są dogłębne badania nad ekonomicznymi, społecznymi i politycznymi konsekwencjami tego rodzaju programu.

CO TO JEST BEZWARUNKOWY DOCHÓD PODSTAWOWY?

Bezwarunkowy dochód podstawowy (BDP) stanowi regularne, zapewnione środki pieniężne dostępne dla każdego obywatela, niezależnie od jego sytuacji finansowej, zawodowej czy innych kryteriów. Ten rodzaj wsparcia ma za zadanie stworzyć fundament finansowy, który pozwala zaspokoić podstawowe potrzeby.

Rozważana koncepcja została przetestowana w różnych krajach, takich jak Stany Zjednoczone, Kanada, Hiszpania czy Finlandia. Dotychczasowe badania wykazały pozytywny wpływ BDP na zdrowie psychiczne, ogólny dobrostan i jakość życia. Co istotne, nie odnotowano znaczącego spadku aktywności zawodowej w wyniku tego programu.

Eksperymenty te są częścią szerszych badań, mających na celu zrozumienie możliwych korzyści oraz konsekwencji wprowadzenia bezwarunkowego dochodu podstawowego. Wydaje się, że pomimo dostępu do pewnych środków finansowych, ludzie nie rezygnują z pracy w takim stopniu, jak obawiano się na początku. To może sugerować, że BDP może wspierać ludzi w podejmowaniu lepszych decyzji dotyczących swojej kariery zawodowej lub umożliwiać eksplorację innych dziedzin życia, które przyczyniają się do ich dobrobytu.

NA JAKIM ETAPIE JEST OBECNIE PROJEKT BDP?

Grupa badaczy z różnych ośrodków akademickich oraz przedstawiciele samorządów zainicjowali eksperymentalny program, mający na celu zbadanie potencjalnych korzyści wprowadzenia innowacyjnego wsparcia społecznego na polskim pograniczu. W skład tej grupy wchodzą m.in. dr Radomir Matczak z Związku Miast Polskich, prof. Ryszard Szarfenberg z Uniwersytetu Warszawskiego, dr Mariusz Baranowski i prof. Piotr Jabkowski z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz dr Maciej Szlinder.

Projekt zakładał wypłatę miesięcznego dochodu w wysokości 1300 zł dla wszystkich mieszkańców wybranych gmin, takich jak Barciany czy Górowo Iławeckie, obejmując nawet 30 tys. osób. Pierwotnie planowany dwuletni program miał wystartować w marcu 2023 roku, jednak jego uruchomienie opóźniło się z powodu wzrostu inflacji oraz wydarzeń związanych z wojną na Ukrainie.

Dr Radomir Matczak zauważył w rozmowie z olsztyńską Wyborczą, że obecnie program jest zawieszony z powodu braku środków finansowych. Finansowanie takiego projektu jest niezwykle kosztowne – mówi się nawet o kwocie sięgającej 1 miliarda złotych, co stanowi zbyt duże obciążenie dla samorządów. Trwają rozmowy z Komisją Europejską, Polskim Instytutem Ekonomicznym oraz ministerstwem, ale te działania rozpoczęto jeszcze przed ostatnimi wyborami.

Aktualnie niejasne jest, jak nowa władza zareaguje na ten program, lecz wydaje się, że rząd będzie musiał przeprowadzić szereg reform, zanim podejmie decyzję dotyczącą idei BDP. Na chwilę obecną plany programu pozostają w zawieszeniu z powodu trudności z uzyskaniem odpowiednich środków finansowych i oczekiwania na działania ze strony rządu.

Bezwarunkowy dochód podstawowy za granicą

Badania nad bezwarunkowym dochodem podstawowym (BDP) na różnych kontynentach odnotowują obiecujące rezultaty. Przeprowadzone eksperymenty wykazały korzystne skutki tego typu programów w różnych aspektach życia społecznego.

W Finlandii zaobserwowano wyraźną poprawę samopoczucia obywateli uczestniczących w eksperymencie z BDP. W Stanach Zjednoczonych z kolei, eksperymenty tego rodzaju miały pozytywny wpływ na stan zdrowia i ogólną jakość życia uczestników. Hiszpania zaczęła testować BDP jako odpowiedź na pandemię i kryzys, badając, w jaki sposób regularne świadczenia pieniężne mogą pomóc obywatelom w radzeniu sobie z trudnościami wynikającymi z takich sytuacji.

W krajach o niższym dochodzie na kontynentach afrykańskich i azjatyckich, takich jak Kenia czy Indie, wprowadzenie bezwarunkowego dochodu przyniosło znaczące korzyści. Programy te przyczyniły się do zmniejszenia poziomu ubóstwa, poprawy ogólnego dobrobytu oraz ograniczenia konsumpcji substancji uzależniających wśród osób korzystających z tych świadczeń.

Te pozytywne wyniki z różnych części świata sugerują, że BDP może stanowić skuteczne narzędzie zarówno w krajach rozwiniętych, jak i rozwijających się, wspierając ludzi w poprawie jakości życia, zmniejszeniu ubóstwa i zwiększeniu dobrobytu społecznego. To zachęcające dla dalszych badań i ewentualnego wdrażania tego rodzaju programów w szerszym zakresie na skalę globalną.