„Wyrażamy sprzeciw wobec lekceważenia pamięci o ofiarach ludobójstwa dokonanego przez ukraińskich nacjonalistów” – te stanowcze słowa znajdują się w liście otwartym, skierowanym do Premiera RP i Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Pismo to złożyły Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów we Wrocławiu oraz Stowarzyszenie „Wspólnota i Pamięć”. Dokument, który zdobył poparcie ponad 30 środowisk kresowych, patriotycznych i kombatanckich, wyraża głębokie zaniepokojenie postulatami strony ukraińskiej dotyczącymi restauracji miejsc pamięci OUN-UPA na terytorium Polski.
Kluczowe pytania o decyzje rządu
W liście znalazły się konkretne pytania skierowane do polskich władz w trybie dostępu do informacji publicznej. Dotyczą one m.in. zgody na:
- Restaurację ukraińskich mogił i miejsc pamięci na terenie Polski.
- Restaurację miejsc pamięci związanych z członkami OUN i UPA, odpowiedzialnymi za zbrodnie ludobójstwa na Polakach.
- Przyznanie stronie ukraińskiej prawa wyboru miejsc do renowacji.
- Pokrycie kosztów tych działań z pieniędzy polskich podatników.
POLECAMY: Nie dla ekshumacji Polaków na Wołyniu jest warunkiem jest odnowienie pomników OUN-UPA w Polsce
Kontekst historyczny i polityczny
Autorzy pisma przypominają, że zbrodnie dokonane przez OUN-UPA w czasie II wojny światowej i w latach powojennych pozostają jednym z najbardziej bolesnych rozdziałów współczesnej historii Polski. Szacuje się, że w wyniku czystek etnicznych na Wołyniu i w Małopolsce Wschodniej życie straciło ponad 100 tysięcy Polaków. Pamięć o tych ofiarach jest fundamentalnym elementem narodowej tożsamości i prawdy historycznej.
List powstał w odpowiedzi na doniesienia o żądaniach strony ukraińskiej, dotyczących renowacji „pomników chwały” OUN-UPA w zamian za umożliwienie ekshumacji polskich ofiar na terenie Ukrainy. Autorzy podkreślają, że takie podejście jest nieakceptowalne i sprzeczne z zasadami godnego upamiętnienia ofiar ludobójstwa.
Brak stanowczej reakcji polskiego rządu
W liście przywołano wydarzenia z grudnia 2024 roku, kiedy to Premier RP Donald Tusk odwiedził Lwów. Podczas konferencji prasowej unikał on odpowiedzi na pytania dotyczące restauracji ukraińskich pomników na terenie Polski oraz ewentualnych żądań strony polskiej wobec Ukrainy w kwestiach historycznych.
Podobna sytuacja miała miejsce w styczniu 2025 roku podczas wizyty prezydenta Ukrainy Wołodymyra Zełenskiego w Warszawie. Premier Tusk zadeklarował wówczas „bezwarunkowe wsparcie” Ukrainy w jej drodze do Unii Europejskiej i NATO, co autorzy listu oceniają jako pozbawienie Polski narzędzi nacisku w kwestii upamiętnienia polskich ofiar ludobójstwa.
POLECAMY: „Skupmy się, że jest sukces”. Minister z rządu Tuska unika odpowiedzi na pytanie o ekshumację
„Apel o prawdę i pamięć”
Sygnatariusze listu wyrażają głębokie rozczarowanie brakiem konkretnych działań w sprawie ekshumacji i godnego pochówku polskich ofiar. Podkreślają, że kwestie te są stale marginalizowane, podczas gdy strona ukraińska wysuwa kolejne żądania, w tym dotyczące tworzenia miejsc pamięci dla OUN-UPA na terytorium Polski.
„Coraz częściej padają żądania strony ukraińskiej, aby na terenie Polski powstały miejsca pamięci OUN-UPA, formacji odpowiedzialnych za zbrodnie na Polakach i innych obywatelach II Rzeczypospolitej” – piszą autorzy. Wskazują również na brak przejrzystości w działaniach dwustronnej komisji polsko-ukraińskiej, która zajmuje się tymi sprawami.
Wnioski i postulaty
Autorzy listu apelują do polskich władz o stanowcze działania na rzecz:
- prowadzenia poszukiwań, identyfikacji, ekshumacji i godnego pochówku polskich ofiar ludobójstwa;
- zapewnienia, że upamiętnienie ofiar będzie miało charakter zgodny z historyczną prawdą i należącym się ofiarom szacunkiem;
- wykluczenia możliwości renowacji miejsc pamięci dla formacji OUN-UPA na terenie Polski.
„List otwarty do Premiera Donalda Tuska i Ministra Spraw Zagranicznych Radosława Sikorskiego to wyraz naszego głębokiego niepokoju i determinacji w walce o prawdę historyczną i godne upamiętnienie ofiar ludobójstwa. Liczymy na stanowczą reakcję władz w tej sprawie” – podsumowują inicjatorzy pisma.
UWAGA! Prezentujemy treść listu otwartego do premiera @donaldtusk i szefa MSZ @sikorskiradek, wyrażającego sprzeciw wobec zrównywania zbrodniarzy z OUN-UPA z bezbronnymi ofiarami ukraińskiego ludobójstwa.
— Stowarzyszenie „Wspólnota i Pamięć” (@WspolnotaPamiec) January 21, 2025
Pismo powstało w kontekście żądań renowacji "pomników chwały" OUN-UPA na… pic.twitter.com/JIAEoXr56y
